فریبا داودی مهاجر

حوالی ۴ بعد از ظهر بود. ۹ خرداد همین امسال که در خیابان کمالی تهران مردی به کوچه دوید و در خواست کمک کرد که مادرش نفس نمی کشد . همسایه ها به کمک شتافتند و به اورژانس تهران زنگ زدند اما کار از کار گذشته بود و پیرزن از دنیا رفته بود.

تیم اورژانس به جراحت های روی بدن زن مشکوک شد و  موضوع را بی سرو صدا به کلانتری ۱۱۲ خیابان ابوسعید خبر داد . مأمورین کلانتری فورا در محل حاضر شدنددر محل حاضر شد و در بررسی های اولیه اعلام شد که بر روی بدن پیرزن آثار جراحت شناسایی شده است؛ لذا موضوع به کلانتری ۱۱۲ ابوسعید اعلام و مأمورین کلانتری نیز در محل حاضر شدند. پلیس آگاهی،  قاضی کشیک ویژه قتل دادسرای ناحیه ۲۷ تهران، تیم بررسی صحنه جنایت اداره دهم پلیس آگاهی تهران بزرگ به همراه عوامل تشخیص هویت پلیس و بازپرس شعبه دوم دادسرای ناحیه ۲۷ تهران نیز در محل حاضر شدند چرا که فوت کاملا مشکوک بود.

محسن که پسر این زن سالمند بود نیز برای تحقیقات بیشتر راهی اداره دهم ویژه قتل پلیس آگاهی تهران بزرگ منتقل شد.

همسایه ها به پلیس گفتند روز حادثه حوالی ساعت ۲ صدای دادو فریاد متوفی و محسن را شنیده اند و محسن اصولا اهل آدم ناآرامی ست و معتاد به مواد مخدر است . گزارش پزشک قانونی هم آثار ناشی از فشار بر روی مجاری تنفسی ( ناحیه گردن ) بر روی جسد متوفی شناسایی کرد.

سرانجام محسن لب به اعتراف گشود و به قتل مادرش اعتراف کرد.

محسن در اعترافاتش به کارآگاهان گفت: روز حادثه مادرم با من درگیر شد؛ در حالی که تازه مواد مصرف کره بودم، ناگهان عصبانی شده و برای آنکه مادرم را مجبور به سکوت کنم، گلو و دهانش را گرفتم تا او را ساکت کنم.

چهار دیواری اختیاری

قبل از تعریف خشونت خانگی باید معنای خشونت را بدانیم . هر چند که برداشت یک قاضی با یک روانشناس یا جامعه شناس از خشونت در نکاتی متفاوت است اما در تعاریف همه آن ها نقاط مشترکی فراوانی وجود دارد.

هر چه بیشتر در موضوع خشونت کند و کاو می کنم بیشتر در می یابم که یک تعریف واحد به مثابه یک نسخه برای همه انسان ها غیر ممکن است ولی به هر حال ما نیازمند تعریفی هستیم که بتواند نقطه حرکت ما برای دستیابی به چارچوبی باشد که خشونت خانگی یا خشونت علیه زنان را بتوان با آن تحلیل و شناسایی کرد.

به طور کلی خشونت را می توان رفتاری نامید که به منظور کنترل یا تحمیل اراده به فرد یا افرادی دیگری صورت می گیرد. هرگونه رفتاری که با هدف وارد نمودن آسیب  انجام شود.

با تعاریف و نکات بیشتر متوجه می شویم آیا ما نسبت به اطرافیان خود مرتکب خشونت می شویم یا جنبه هایی از خشونت را در رفتار روزمره خود اعمال می کنیم ؟

وقتی صحبت از خشونت می کنیم منظورمان آن نیست که دیگری را کتک می زنیم یا هل می دهیم و حتی تهدید به استفاده از زور فیزیکی می کنیم تا خواسته خود را تحمیل کنیم.

 این نوع از خشونت ممکن است  بر مبنای جنسیت، سن و جایگاه خانوادگی در مقام پدر، مادر و غیره، در نقش‌ها و مسئولیت‌های اعضای مختلف خانواده  اعمال شود مثل نمونه ای که در بالا بیان کردیم. پسری که مادرش را به قتل رساند .

یادمان باشد یکی از دلایل وقوع خشونت خانگی این است که اغلب از چشم عموم پنهان می‌ماند.   خانواده همواره به عنوان حریمی قلمداد شده است که در آن مرد می‌تواند بگوید: «چهاردیواری اختیاری.»  قانون نه تنها معمولاً به مردان این آزادی عمل را می دهد که افراد حاضر در حریم خانواده را کنترل کنند، بلکه به صورت سنتی از ورود به این قلمرو خصوصی اکراه داشته است.

شوهر و ۲فرزند خود را به قتل رساند

سال گذشته زن جوانی متهم شد که شوهر و ۲فرزند خود را در آپارتمان‌شان در شهرک آزادی تهران به طرز فجیعی به قتل رسانده است.جنایتی که فرزانه ۳۲ساله‌ رقم زد، صبح ۱۴آبان سال گذشته رخ داد و در چشم بر هم زدنی تبدیل به بمب خبری شد.او بعد از دستگیری درباره این جنایت چنین گفت:« حس می‌کردم شوهرم به من خیانت می‌کند. خیلی شب‌ها به خانه نمی‌آمد و من در گوشی‌اش دیده بودم که در تلگرام با زنی چت می‌کرد.

از طرفی فکر می‌کردم قصد کشتن مرا دارد. برای همین با خودم نقشه کشیدم که همه اعضای خانواده‌ام را به قتل برسانم و بعد خودکشی کنم. روز حادثه، ساعت ۹صبح از خواب بیدار شدم. شوهرم هنوز خواب بود و من به آشپزخانه رفتم و چای دم‌کردم. بچه‌هایم یکی پس از دیگری بیدار شدند. می‌خواستم صبحانه آماده کنم اما شوهرم هنوز خواب بود. ساعت ۱۰صبح به اتاق رفتم. فکر و خیال دست از سرم برنمی‌داشت. چاقو دستم بود و وقتی بالای سر شوهرم حاضر شدم یک ضربه به او زدم.

به‌شدت ترسید و از خواب پرید. از او خواستم رمز موبایلش را به من بگوید اما او حاضر نمی‌شد رمزش را بگوید و همین بیشتر مرا عصبی کرد و ضربه‌های دیگر را زدم. من اصلا نمی‌فهمیدم چه می‌کنم. با چاقو مدام ضربه می‌زدم تا اینکه شوهرم به سمت پنجره رفت و پرده را گرفت اما ناگهان نقش زمین شد.

فکر می‌کنم هنگام درگیری بچه‌هایم به داخل اتاق سرک کشیدند و دیدند که من با چاقو به پدرشان ضربه می‌زنم. آنها وحشت کرده و گریه می‌کردند. پس از آن به آشپزخانه برگشتم و برای خودم چای ریختم اما هرچه بچه‌ها را صدا کردم تا با هم صبحانه بخوریم نیامدند. گریه می‌کردند و جیغ می‌کشیدند. در یک لحظه با خودم گفتم اگر خودم را با چاقو بزنم و خودکشی کنم تکلیف بچه‌ها چه می‌شود؟ دلم نمی‌خواست آنها بی‌مادر بزرگ شوند. همین شد که باز هم چاقو را برداشتم و به سمت بچه‌ها رفتم تا به زندگی آنها هم پایان دهم.»

زن جوان اعتراف کرد که پس از قتل شوهرش، دختر۱۱ساله و پسر ۴ساله‌اش را هم با ضربات چاقو به قتل رساند اما دختر ۱۰ساله‌اش وقتی نخستین ضربه چاقو به بدنش وارد شد، خودش را به مردن زد و همین باعث شد که فرزانه به تصور اینکه او نیز جان باخته دست از سرش بردارد. این زن پس از جنایت خواست به زندگی خودش نیز پایان بدهد اما نتوانست و فقط کمی مجروح شد.

پس از آن بود که همسایه‌ها که متوجه ماجرا شدند و پلیس را خبر کردند و به این ترتیب زن جوان دستگیر شد، اجساد قربانیان به پزشکی قانونی انتقال یافت و دختربچه ۱۰ساله که زنده مانده بود راهی بیمارستان شد.

بنابراین خشونت فقط به وسیله مردها اعمال نمی شود و آمار نشان می دهد در ده درصد خشونت ها مردها قربانی هستند ولی هنوز بیشترین افراد خشونت گر در میان مردان هستند .

قدرت و خشونت

دکتر شهلا اعزازی می نویسد :«خشونت خانوادگی مبحث جدیدی است که جامعه شناسان و سایر محققان علوم اجتماعی به آن پرداخته اند تا سی سال پیش خشونت در خانواده امری استثنایی تلقی میشد اما بررسی هایی که در سه دهه اخیر انجام شد به این نتیجه ختم شد که خشونت رواج چندانی در میان خانواده ها دارد.نتایج این تحقیقات مشخص کرد که خشونت در خانواده هم در طبقات پایین ، متوسط ، بالا وهم در میان افراد با سواد و کم سواد هم در میان خانواده های دچار بحران و خانواده هایی که به ظاهر شرایط مطلوبی دارند دیده میشود»

همچنین (جرج ریترز در کتاب نظریه جامعه شناسی در دوران حاضر ترجمه محسن تلاشی) می نویسد : ساختار قدرت در اجتماع وسازمان سلسله مراتبی حاکم بر آن که به تنظیم روابط ونقش ها در جامعه منجر می شود ، مردان را اعضای فرا دست و زنان و کودکان را اعضای فرودست جامعه فرض می کند. همچنین ایدئولوژی وسنت های تثبیت شده اجتماعی نیز توجیه گر این نوع از تبعیض های ناشی از ساختار قدرت  است . بر طبق این نظریه ساختار اجتماعی وایدئولوژی به مشروعیت خشونت و عادی سازی آن کمک می کند و بازتاب مستقیمی در درون خانواده دارد.

قدرت، کنترل، تحمیل اراده از عوامل اصلی است که فرد خشونت گر بر علیه قربانی استفاده می کند و متاسفانه کودکان و سالمندان و معلولان و بیماران از دیگر قربانیان خشونت خانگی هستند .

فراموش نکنید خشونت خانگی همیشه جسمی نیست. افراد با روش های متفاوت خشونت روانی ، کلامی ، جنسی و اقتصادی را تحمل می کنند که هر کدام از این ها دارای نشانه ها و عوارض متفاوت بر قربانی ست .

سکوت نکنید

فراموش نکنید انواع خشونت ها موجب انواع عوارض جسمی و روحی بر قربانی می شود و این عوارض تا سالیان سال ادامه دارد.

فراموش نکنید که همواره سکوت خشونت را تشدید می کند و چرخه خشونت از جمله مواردی است که در آینده درباره آن خواهیم نوشت .

اما به هر حال  خشونت خانگی ناشی از عوامل و اقدامات مشخصی می‌شود است که باید درباره آن بیشتر بدانیم تا بهتر رفتار توام با خشونت را تحلیل کنیم .

 خشونتگران الگوها و تاکتیک‌های رفتاری خاصی را از خود بروز می دهند و اقدامات آنها معمولاً به قصد ایجاد عواقبی مشخص انجام می‌شود.

این خصوصیات موجب تمایز خشونت خانگی از خشونت جنسیتی و سایر اشکال حقوق بشر  می‌شود که خشونت خانگی یکی از زیرمجموعه‌های آنها محسوب می‌شود که نباید در بررسی این موضوع آن را دست کم گرفت.

سلسله مقالات پیرامون خشونت خانگی را دنبال کنید تا با آموزش بیشتر به گفتمان سازی پیرامون آن بپردازیم و گامی در جهت جرم انگاری خشونت خانگی برداریم .