فریبا داودی مهاجر
یکی از مددکاران یک مرکز نمونه بهزیستی که نخواسته نامش فاش شود، به خبرگزاری مهر گفت که بارها به مدیریت، درباره آزار و اذیت جنسی یکی از دختران کم‌توان ذهنی این مرکز از سوی یک «نیروی تأسیساتی» تذکر داده است. اما مدیر مرکز «هیچ اقدامی برای دفاع از این دختر» انجام نداده و صرفاً قرار است «برای حل و فصل ماجرا» این دختر را به مرکزی دیگر منتقل کند همچنان که پیش از این در دو اتفاق مشابه دختران به مرکز دیگری منتقل شده بودند
در هفته گذشته خبرگزاری مهر در ایران از این تجاوز جنسی پرده برداشت در حالیکه چند سال متوالی این مرکز به عنوان بهترین مرکز بهزیستی معرفی شده بود.
اما این بار ماجرا فرق کرد ، ورق برگشت و بازرسی بهزیستی گزارشی مبنی بر این تجاوز دریافت کرد و فورا از مسئولان مرکز خواست تا قربانی را به پزشکی قانونی فرستاده و گزارش رسمی پزشکی قانونی را به بازرسی ارسال کننداما نکته این جاست که مدیر این مرکزاز دستور بازرسی ویژه سر باز زد.
تکذیب نمی کنم
به دنبال انتشار خبر تجاوز به دختران کم‌توان ذهنی در یکی از مراکز نگهداری بهزیستی ، حسین نحوی‌نژاد، معاون امور توانبخشی سازمان بهزیستی کشور، در گفت‌وگو با روزنامه «شرق» گفت : «وجود چنین اتفاق هایی را در مراکز بهزیستی تکذیب نمی‌کنم؛ نمی‌شود گفت این مساله به صورت کلی در مراکزی از این دست وجود ندارد و نخواهد داشت.»
“مرجان ر” که به مدت بیست سال در یکی از مراکز نگهداری بهزیستی مشغول به کار مددیاری است در گفت و گو با این وب سایت می گوید: متاسفانه من در این بیست سال شاهد مسائلی بوده ام که اگر مسولیت سرپرستی از دو دخترم را نداشتم هرگز در این شغل نمی ماندم. همیشه فکر می کنم سرطان سینه ای که در سی سالگی گرفتم از همین غصه ها بود ؛ حتی از کمک های مردمی هم دزدی می کنند. تغذیه و بهداشت کم می گذارند و به این طفل معصوم ها نمی رسند ولی من را وارد داستان تجاوز و این حرف ها نکن.
وقتی از او سوال می کنم که چرا دیگران گزارش نمی دهند چنین ادامه می دهد: دیگران هم مثل من. دیگران هم فکر می کنند صدایشان به جایی نمی رسد و آخر خودشان اخراج می شوند. دیگران هم مثل من از بیکاری می ترسندو همه خانواده دارند. فکر نکنید کسی سر بلند نکرده است ولی زیر دست، زیر دست است و همکار خود من تا سر داستانی اعتراض کرد بعد مدتی عذرش را خواستند. من با این خرج و مخارج و گرانی از جانم می زنم هفته ای دو روز از یک سالمند نگهداری می کنم.
مرجان می گوید ما خودمان که در این شرایط کار می کنیم قربانی هستیم. من از جوانی در این مراکز کار کردم و به دلیل کمبود نیرو و امکانات آن قدر این بیماران را بلندو کوتاه کردم همه مهره های پشتم و مفاصلم از بین رفته است. خدا رو شکر می کنم بر و رویی ندارم و اگرنه خدا نکند بفهمند زنی محتاج است و به کار احتیاج دارد؛ نه این که همیشه و هر روز همین وضع باشد ولی کم هم نیست؛ دهنم بسته باشد بهتر است. مرجان با این که از آشنایان است از پاسخ به سوال های دیگر من طفره می رود و من مزاحمش نمی شوم.
اشتباه با تجاوز جنسی فرق دارد
نحوی نژاد معاون امور توانبخشی بهزیستی کشور پس از انتشار خبر تجاوز به یکی از معلولان ذهنی و وجود آزار و اذیت در مراکز نگهداری سازمان بهزیستی جواب جالبی می دهد و می گوید : «تا زمانی که انسان در زمین وجود دارد، جرم و جنایت و انحراف از قانون هم وجود دارد. وجود این‌همه پرونده جنایی و مشکلاتی از این قبیل، شاهدی بر این ادعاست. بنابراین هیچ مدیری در هیچ کجای جهان نمی‌تواند بگوید دستگاه تحت نظارت من بری از هر خطا و اشتباه است.»
وی تجاوز به یک دختر معلول ذهنی که امکان هیچ دفاعی از خودش را ندارد تعبیر به اشتباه و خطا می کند در حالیکه چنین عملی جرم و خشونت جنسی محسوب شده و باید مشمول پیگرد قانونی قرار گیرد.
نحوی نژاد تاکید کرده که دفاع او از مراکز به این معنا نیست که وقوع انحراف را تکذیب می‌کند اما انحراف ممکن است در آموزش و پرورش، نیروی انتظامی، قوه قضائیه و شهرداری رخ دهد و در بهزیستی و سازمان‌های تابعه هم رخ داده است.
وی به جای پاسخ صریح و قاطعانه برای پیشگیری از وقوع چنین جرائمی می گوید ممکن است چنین اتفاق هایی در همه جا رخ دهد و به این ترتیب سعی در تثبیت جایگاه مدیریتی خودش دارد در حالیکه با پاسخ شفاف و مسوولانه هم به وظایف خودش عمل کرده و هم نشان می دهد مدیری پاسخگو و مسئولیت پذیر است.
وی به خبرگزاری مهر می گوید یک مصداق را نباید به کل مراکز نگهداری سازمان تعمیم داد و در ادامه، این گزارش را مصداق «تشویش اذهان عمومی» دانسته، چون درباره موضوعی صحبت می‌کند که اثبات نشده و اگر اثبات هم شود،« زحمات افراد خیر» را زیر سؤال می برد.
در حالیکه وی نمی داند «زحمات افراد خیر» وقتی زیر سوال می رود که چنین اتفاقاتی به وسیله رسانه ها رسد و نشود و پیگیری آن هاست که می تواند فساد اجتماعی ،سیاسی و اداری را کنترل کند که بالاتر از ده ها دستورالعمل نظارتی و ایمنی بازخورد دارد و سیاست را به چالش می کشد.
نگهداری از معلول ذهنی معنی دارد
نگهداری از معلولین ذهنی و حرکتی، سالمندان و بیماران در مراکز نگهداری دولتی یا خصوصی دارای شاخصه ها و اصولی ست که اگر رعایت نشود نه تنها می تواند حقوق و سلامت آن ها را در معرض خطر قرار دهد بلکه ممکن است به خشونت منتهی شده و خشونت هم تنها کتک و یا تجاوز و آزار جنسی نیست.
در همین رابطه کنوانسیون ها، قوانین و پروتکل های متعددی از سوی کمیسیون ها و دفاتر و سازمان های وابسته به سازمان ملل نوشته شده که از دولت های عضو خواسته اند تا برای تحقق این اصول تلاش کنند چنانچه در ایران قانون جامع حمایت از معلولان نیز مصوب شده که همچنان اجرایی نشده و روی کاغذ مانده است.
در همین رابطه دستورالعملی مفصلی برای مراکز توانبخشی و مراقبتی شبانه روزی از معلولان ذهنی صادرشده که تمام مراکز نگهداری ، موظف به رعایت آن هستند .
تخصص، تعهد و مدیریت صحیح سه شاخصه ای است که همواره باید از سوی مسوولان بهزیستی به شکلی دائمی کنترل و رهگیری شود تا ضریب خطا و احتمال تضییع حقوق معلولان بخصوص معلولان ذهنی که امکان دفاع از خویش را ندارند رعایت شود. این مراقبت ها شامل پزشکی ، پرستاری، بهداشتی، آزمایشگاهی ، تغذیه ، توانبخشی ، روانشناسی ،مددکاری و مددیاری، مدیریت خدماتی و حتی علوم تربیتی است و نگهداری از چنین افرادی تنها مکانی برای گذشتن ایام برای آن ها نیست.
کنترل ، نظارت و ارزشیابی نیز سه اصل دیگری است که مسوولان بهزیستی کشور باید به آن اولویت دهند. مشاوره ، آموزش و مداخله با خانواده ها نیز باید در اولویت های سازمان بهزیستی قرار گرفته تا حمایت از حقوق معلولان به شکل همه جانبه در مراکز نگهداری رعایت شود.
دوربین نصب کنند
مرجان . ر مددیاری که با نگاه گفت و گو کرد به نکته مهمی اشاره کرد که بد نیست در پایان به آن اشاره کنیم . او به مشکلات ساختمان هایی که معلولین ذهنی در آن نگهداری می شوند اشاره کرد و گفت که در طول بیست سال کار در مراکز مختلف با آن روبرو بوده و همین موضوع نگهداری از آن ها را سخت می کند.
ساختمان هایی که اساسا برای نگهداری از این افراد ساخته نشده است و حتی نمی توان اسمش را ساختمان گذاشت.
این مددیارمی گوید: جایی کار می کردم که پنجاه سال پیش کارگاه ساختمانی بود و من همیشه نگران ریزش ساختمان بودم و حتی قسمت هایی از آن هم فرو ریخته بود ؛ نمی دانم که حالا تعمیر شده یا نه ولی همان زمان ما نمی توانستیم به حمام و بهداشت آن ها رسیدگی کنیم. بخصوص که بعضی از آن ها دچار مشکلات و بیماری های مختلف مسری و غیر مسری هستند.
مرجان درباره فضا و توالت و حمام و غذا حرف می زد و من به دختران معلول ذهنی که در خطر تجاوز جنسی هستند فکر می کردم . تجاوز های خاموش که سکوت و بی عملی در مقابل آن ، مسوولان را شریک جرم متجاوز می کند.
وقتی باز او درباره تجاوز و آزار جنسی به دختران معلول ذهنی سوال می کنم می گوید : دوربین نصب کنند. اگر نمی خواهند این اتفاق ها بیافتد دوربین مخفی نصب کنند و به همه کارکنان اعلام کنند که همه جا به وسیله دوربین ها کنترل می شود آن وقت خیلی کارها اتفاق نمی افتد.
