فریبا داودی مهاجر

همسرکشی به کشتن همسر چه مرد و چه زن گفته می‌شود. اما به طور خاص از عبارت های شوهرکشی یا زن‌کشی نیزاستفاده می‌شود.

همسرکشی ازاشکال مختلف خشونت خانگی است که منجربه قتل یکی از زوجین می شود.

یک آسیب‌شناس، تهران را به عنوان اولین شهر کشوردرقتل‌های خانوادگی به علت وجود خورده فرهنگ‌ها، وجود محلات اقماری و حضور مهاجرین زیاد با فرهنگ‌های متفاوت دانست.

مجید ابهری در گفت‌و‌گو با خبرنگار ایلنا در رابطه با معضل همسر کشی گفت: قتل همسر به عنوان یکی از ناهنجاری‌های رفتاری مشمول عوامل مختلفی از جمله اعتیاد، فقر اقتصادی، بیکاری، اختلالات روانی و… است.

این رفتار‌شناس ضمن اشاره به خشم و ضعف در کنترل هیجان‌های رفتاری به عنوان یکی از عوامل قتل‌های خانوادگی اظهار کرد: متاسفانه در مراکز آموزشی، رسانه‌ها، خانواده و اجتماعات مهارت کنترل خشم و هیجان‌های رفتاری کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد که در ‌‌نهایت منجر می‌شود تا افراد در کنترل احساساتشان ناتوان باشند.۱

چاقو به گردن همسرم خورد
نخستین خشونت خانگی منجر به قتل سال ۹۷ در پایتخت با همسرکُشی آغاز شد. مرد حوالی دوازده شب وارد خانه اش حوالی خیابان نامجو تهران شدو با ضربات چاقو همسرش را به قتل رساند و متواری شد.
به گزارش خبرنگار حوادث باشگاه خبرنگاران پویا؛ مأموران کلانتری ۱۰۶ در تماس با بازپرس کشیک قتل پایتخت اعلام کردند زنی در محدوده استحفاظی این کلانتری به قتل رسیده است. محسن مدیر روستا ؛ بازپرس ویژه قتل پایتخت، جسد مقتول را برای بررسی بیشتر به پزشکی قانونی انتقال داد.
متهم این پرونده پس از حضور در دادسرای امور جنایی تهران در اظهارتش به بازپرس گفت: متأهل هستم و سه فرزند نوزده، شانزده و شش ساله دارم؛ ده ماه قبل بیکار شدم و از همان زمان با همسرم اختلاف پیدا کردیم و او به منزل مادرش رفت .

بارها با همسرم تماس گرفتم و از او خواستم که به خانه بازگردد اما زنم گفت دیگر به خانه برنمی‌گردد؛ پس از مدتی با تهیه یک خودرو، به مسافرکشی مشغول بودم.
این مرد که چهل و چهار سال سن دارد، به بازپرس پرونده گفت : خانه من با منزل مادرزنم یک کوچه فاصله دارد، شب حادثه بعد از تحویل سال قرار شد که دنبال همسر و فرزندانم بروم و با هم راهی سفر شویم به همین منظور به خانه مادرزنم رفتم و به همسرم گفتم که حاضر شود تا راهی سفر شویم اما زنم گفت به سفر نمی‌آید که من به او گفتم تو قول دادی اما زنم گفت سفر نمی‌آید.
با این حرف زنم، عصبی شده و به خانه رفتم؛ چاقویی برداشته و مجدداً به خانه مادرزنم بازگشتم، ابتدا درِ آپارتمان را با لگد شکسته و سپس همسرم را گرفته و کِشان کِشان وی را به بیرون از خانه بردم؛ در این لحظه مادرزنم وارد ماجرا شد و قصد داشت ما را جدا کند، من می‌خواستم او را کنار بزنم اما چاقویی که دستم بود به دست مادرزنم خورد اما من نمی‌خواستم مادرزنم را با چاقو بزنم.
وی افزود: در نهایت همسرم را به راهرو کشاندم و خواستم چاقو را به پهلوی او بزنم اما ناگهان به دیوار تکیه داد و نشست، در این حین ضربه چاقوی من به گردن همسرم خورد؛ پس از قتل از خانه خارج شدم و تا ساعت پنج صبح در خیابان ها بودم و صبح روز بعد با حضور در کلانتری خودم را به پلیس معرفی کردم، در زمان قتل فرزندم شش ساله‌ام قصد داشت جلوی من را بگیرد اما موفق نشد همچنین دیگر فرزندم که ۱۶ سال سن دارد نیز آنجا بود اما انگار شوکه شده بود و کاری نکرد.۲
مجید ابهری رفتار‌شناس معتقد است که قتل‌های خانوادگی مقام اول در بین جنایات مختلف را به خود اختصاص داده است.

این آسیب‌شناس، تنفرو کینه بیش از حد بین زوج‌ها را از دیگر دلایل اصلی قتل‌های خانوادگی برشمرد و گفت: در برخی از موارد زوج‌ها نسبت به هم علاقه‌ای ندارند و یا حتی از هم به شدت متنفر هستند ولی به دلیل وجود موانع اجتماعی و اخلاقی از یکدیگر جدا نمی‌شوند که در نتیجه یک قتل رخ می‌دهد.

ابهری ادامه داد: در ۸۵ درصد از زن کشی‌ها، شوهر به دلایل مختلف از جمله، بد گمانی، سوءظن، تحریکات اطرافیان به ویژه مصرف مواد مخدر و اغلب روان گردان موجب بروز هیجان‌های رفتاری و عدم توانایی در کنترل این هیجان‌ها، زمینه‌های روانی و فیزیکی قتل را فراهم می‌کند.۳

وی ازدواج‌های اجباری را ازدیگردلایل افزایش همسر کشی بیان کرد.

حادثه بعدی در ارومیه رقم خورد. به گزارش سازمان حقوق بشری هه نگاو مردی با تبر همسرش را به قتل رساند .”گولی حلیمیان“ فرزند عادل نام داشت که همسرش ”فهیم شیرزاد“ با تبر وی را از ناحیە گردن مجروح و پس از چند روز بستری شدن در یکی از مراکز درمانی ارومیە، جانش را از دست داد.۴

شوهر کشی و قوانین خانواده

اما فقط مرد ها نیستند که اقدام به همسر کشی می کنند بلکه زنان نیز با دلایل دیگری مبادرت به قتل شوهر می کنند که اخبار آن را به شکل های مختلف دراخبار حوادث روزنامه ها و وب سایت های ایرانی می خوانیم.
روزنامه ایران در شماره ۶۶۳۰ صفحه حوادث نوشت: مردی به کلانتری محمد شهرکرج مراجعه کرد و از قتل فرزند ۳۲ ساله اش با ضربات متعدد چاقو خبر داد. مقتول عباس نام داشت که پیمانکار ساختمان بود و با توجه به آنکه همسر قربانی تنها شاهد ماجرا بود بلافاصله تحت بازجویی قرار گرفت.
او به کارآگاهان گفت: «ساعت ۱۲ و نیم شب بود که از خانه پدرشوهرم بیرون آمدیم تا به خانه برویم. اما ناگهان بین راه حالم بد شد و همسرم به اجبار کنار جاده توقف کرد. وقتی ازماشین پیاده شدم ناگهان مردی غریبه به بهانه پرسیدن آدرس، نزدیک شد و شوهرم را با چاقو کشت و فرار کرد.» کارآگاهان که به اظهارات این زن مشکوک بودند او را مورد بازجویی فنی قرار دادند تا اینکه او لب به سخن گشود. «نسرین» با اعتراف به طراحی قتل همسرش گفت: «حدود ۷ ماه قبل با پسرجوانی به نام «سیاوش» آشنا شدم. اوکه راننده تاکسی بود، زن و فرزند داشت. اما هر دو از زندگی مشترک مان راضی نبودیم. همان روز شماره تلفنش را گرفتم و پس ازآن به طورپنهانی در ارتباط بودیم. او از وقتی فهمیده بود شوهرم دست بزن دارد قول داد انتقامم را بگیرد. تا اینکه شب حادثه به سیاوش زنگ زدم و گفتم امشب باید کار را تمام کند…»
با اعتراف نسرین، راننده ۳۰ ساله دستگیر شد و پس از اعتراف به قتل، پرونده تکمیل و برای محاکمه به دادگاه کیفری استان البرز ارسال شد.
سرانجام زن جوان را به جرم مشارکت در قتل به ۲۰ سال حبس محکوم کردند و برای مرد جوان نیز که با اتهام قتل عمد روبه رو بود، حکم قصاص صادرکردند.
محمد عنبری- قاضی شعبه ۶ اجرای احکام ویژه قتل دادگستری استان البرز ، درباره انگیزه بروز اینگونه جرایم به خبرنگار حوادث «ایران» گفت: «درسال های اخیر شاهد قتل هایی با انگیزه های متفاوت بوده ایم. اما یکی از مواردی که در جامعه بروز یافته، کشتن مردان به دست همسران شان است. تا چندی پیش قتل های خانوادگی ماهیتی مردانه داشت، اما در سال های اخیر این روند تا حدودی تغییر کرده است.

وی افزود: «از مهم ترین علت های ارتکاب جنایت توسط زنان به خشونت، بدرفتاری و خیانت مرد می توان اشاره کرد و اغلب زنان در کشتن همسرانشان همدست دارند و بیشتر طراح جنایت هستند. آنها قتل و کشتن همسرانشان را تنها راه نجات خود دانسته و آنقدر در زندگی مشترک به بن بست رسیده اند که حتی وجود فرزندانشان نیز نتوانسته عاملی بازدارنده برای آنها باشد.۵

شوهر کشی و خشونت خانگی

به گزارش کیهان لندن زن ۶۵ ساله‌ای که پنجشنبه پیش شوهر خود را کشت ابتدا به پلیس گفت همسرم خودکشی کرده اما بعدا اعتراف کرد با همسرش اختلاف داشته و روز حادثه عصبانی شده و به او شلیک کرده است. این خانم به پلیس گفت روز قبل از واقعه شوهرم سرم را زیر آب نگهداشت تا خفه شوم، اما خودم را از دست او نجات دادم.

همچنین قاضی محمد عنبری در ادامه به روزنامه ایران گفت: نکته جالبی که بسیاری از زنان مدعی هستند این است که اگر می توانستند به راحتی طلاق بگیرند به قتل همسر فکر نمی کردند.
به هر ترتیب همسر کشی از دیدگاه جرم شناسان، روان شناسان و یا حقوق دانان تعریف و علل یکسانی ندارد ولی حذف روابط عاطفی، اشکال مختلف خشونت در میان زوجین ، ناتوانی مردان در کنترل تکانه های پرخاشگرانه ، حسادت و شک و قوانین ناکارآمد از جمله موارد دیگری است که به همسر کشی و یا قتل های ناموسی منجر می شود.
هر چند که این قاضی دادگستری نیز معتقد است زنان اغلب قتل شوهر را تنها راه نجات خود می دانند و آنقدر در زندگی به بن بست رسیده اند که حتی وجود فرزندان نمی تواند عامل بازدارنده برای آن ها باشد.

انگیزه های مردان و زنان در همسر کشی

در مجموع می توان چنین گفت که زنان و مردان زمانی که می خواهند همسر یا شوهران خود را به قتل برسانند با انگیزه های مختلف دست به جنایت می زنند.
مردان بیشتر با انگیزه های ناموسی، خیانت، حسادت شدید، سوءظن یا تربیت در خانواده های پدرسالار، مشکلات اقتصادی، فرهنگی و اعتیاد مرتکب قتل همسران خود می شوند.
اما زنان انگیزه هایشان کمی متفاوت تر است. آنها اغلب به دلیل ازدواج های تحمیلی و زودهنگام، کم سوادی و ناآگاهی، ناتوانی در طلاق، طولانی شدن رسیدگی به دادخواست و صدور حکم طلاق به درخواست زنان، خیانت شوهر یا تعدد زوجات و حتی به دلیل ناتوانی جنسی شوهر و موارد مشابه نقشه قتل شوهران خود را کلید می زنند.
همچنین در درگیری های خانوادگی زن مدام مورد ضرب و جرح، کتک خوردن و توهین قرار می گیرد که از آن می توان به عنوان سندرم زنان کتک خورده یاد کرد که می تواند باعث شود زن نقشه قتل شوهرش را اجرا کند.
مردان اغلب به طور ناگهانی مرتکب قتل همسران می شوند و در اوج عصبانیت همسر خود را با ضربه چاقو به قتل می رسانند یا آنها را خفه می کنند؛ اما زنان برای قتل شوهران از روش هایی مانند قتل در خواب و سم استفاده می کردند اما طی سال های اخیر خشونت در پرونده های شوهرکشی افزایش یافته به طوری که شاهد قتل با ضربه های چاقو مثله کردن یا سوزاندن اجساد مقتولان هستیم.
بیشتر مردان از جنایت هایی که مرتکب می شوند پشیمان می شوند. چرا که آنها زمانی که به همسرکشی دست می زنند براثر یک تصمیم آنی، لحظه ای و در اوج عصبانیت مرتکب قتل می شوند. هرچند شاید قصد آنها قتل نبوده اما کاری که این افراد انجام داده اند عمدا کشنده است. بنابراین همین باعث می شود بعد از قتل بشدت ناراحت و پشیمان شوند اما اغلب زنانی که اقدام به شوهر کشی می کنند پشیمان نمی شوند.۶
همچنین مصرف مواد مخدر شیشه می تواند منجر به همسرکشی یا شوهرکشی شود؛ چون فرد بعد از مصرف این گونه موادمخدر صنعتی دچار توهم می شود و در توهم ناشی از شیشه مرتکب قتل همسر یا شوهر خود می شود. او در آن موقع دچار زوال عقل شده و بدرستی نمی توانسته تصمیم بگیرد و به همین خاطر دست به این چنین جنایت تلخی می زند.

قانون چه می گوید

قانون در همسرکشی یا شوهرکشی برای مرتکب جرم تفاوتی قاتل نشده است. همان طور که مرد، همسرش را به قتل برساند حکم قصاص را قانون برایش در نظر گرفته است همین حکم مشابه برای زنانی که مرتکب قتل شوهرانشان نیز شده باشند، در محاکم قضایی صادر می شود. اما باید گفت زمانی که مردی همسرش را در حال زنا با مردی غریبه ببیند و دست به قتل یکی از آنها یا هردویشان بزند، در مصادیق قضایی می توان از آن به عنوان مهدورالدمی نام برد که مرد متهم به قتل می تواند با توجه به این که مقتولان مهدور الدم بوده اند، با اثبات این موضوع از حکم قصاص رهایی یابد و تبرئه شود. اما ماجرا برای زنان کمی متفاوت تر است، اگر آنها با دیدن شوهرشان و زن غریبه دست به قتل آنها بزند، می تواند جنایت خود را به انگیزه شرافت بیان کند تا بتواند بی گناهی خود را اثبات کند تا حکم قصاص برای وی صادر نشود.

از سوی دیگر مردها چون در زمان همسرکشی همدستی ندارند فقط حکم قصاص برای آنها صادر می شود اما زنان در قتل شوهران خود نقش معاونت در قتل را بازی می کنند. به همین خاطر گاه دیده می شود فردی که جنایت را انجام داده اگر رضایت اولیای دم را بگیرد، از جنبه عمومی جرم در دادگاه محاکمه و بعد از چند سال که مجازاتش پایان گرفت، از زندان آزاد می شود اما زنان از سوی اولیای دم بخشیده نمی شوند به همین خاطر در حکم آنها تخفیفی وجود ندارد و همین باعث می شود آنها سال ها در زندان بمانند تا حکم مجازاتی که برایشان صادر شده به پایان برسد و بعد آزاد شوند. در محاکم قضایی از جمله دادگاه های کیفری برای معاونان در قتل حبس در نظر گرفته می شود. قضات دادگاه طبق اختیاراتی که دارند و قانون به آنها واگذار کرده است، می توانند طبق بند (الف) ماده ۱۲۷ قانون مجازات اسلامی برای معاونان در قتل از جمله زنانی که به عنوان معاون در قتل شوهرانشان نقش داشته اند، حکم دهند. بنابراین قضات طبق شرایط قانونی به این گونه متهمان که در برابر اتهام معاونت در قتل قراردارند، با مجازاتی از جمله ده تا ۲۵ سال حبس رو به رو خواهند شد.۷

۱- https://www.radiofarda.com/a/f5-incident-to-murder-high-in-tehran-iran/24715064.html
۲- https://www.yjc.ir/fa/news/6479350/همسرکشی-در-نخستین-ساعات-تحویل-سال-نو
۳- http://www.sarpoosh.com/society/family-women/family-women961005652.html
۴-
https://www.facebook.com/MyTaleOfViolence/photos/a.324095607714861.1073741828.324047551053000/768242966839/?type=3&theater
۵ – http://www.iran-newspaper.com/newspaper/BlockPrint/205826
۶ – https://ijsp.ut.ac.ir/article_56924.html
۷- http://www.dw.com/fa-ir/بالا-رفتن-آمار-همسرکشی-ضعف-قوانین-مربوط-به-طلاق/a-16225920
منابع:
– معظمی، شهلا (۱۳۸۳ الف)، همسر­کشی، پرخاشگری و جنایت، مقالات اولین همایش ملی آسیب‌های اجتماعی در ایران، تهران: نشر آگه. کتاب.
معظمی، شهلا (۱۳۸۳ ب)، جرم­شناسی خشونت خانگی و همسر­کشی در سیستان و بلوچستان، فصلنامۀ زن در توسعه و سیاست، دورۀ ۲، شمارۀ ۲: ۳۹-۵۳. مقاله در مجله.