بهار مسروری

دیدن فیلم و سریال، یکی از تفریحات رایج و کم هزینه ی این روزگار است. به همین دلیل زیرنویس و دوبله ی فارسی، برای فارسی زبانانی که به دلایل مختلف زبان انگلیسی را یاد نگرفته اند؛ به آب حیات بدل شده است.  ناگفته پیداست که مهمترین دلیل در یاد نگرفتن زبان انگلیسی، یا هر زبان دیگری، همان عذر قدیمی “تنبلی” بوده  و هست، مخصوصا در دهه ی اخیر که اپلیکیشن های مختلف و رایگان برای آموختن زبان های جدید در دسترس همگان است.

انتظار برای آمدن دوبله و یا زیرنویس فارسی، دلیل اصلی عده ای زیاد برای دیرتر دیدن فیلم ها و سریال های جدید است. و در این میان، سایت هایی که سریعتر می توانند دوبله یا زیرنویس فارسی سینک شده را در دسترس مخاطبانشان بگذارند، با اقبال بیشتری مواجه می شوند.

اگر به دهه ها ی گذشته نگاهی گذرا بیندازیم، می توانیم پیشرفت این دو فن و ارتقا جایگاهشان را به خوبی دریابیم. روزگاری نه چندان دور، در دهه شصت خورشیدی بود که آقای وارطانی بود، که با سامسونت قدیمیش هفته ای یک بار به خانه ها می آمد و بسته به تقاضای خانواده بین چهار تا شش فیلم روی نوار بتاماکس را به مدت یک هفته به ایشان، امانت-کرایه می داد. این آقای وارطان، مرد بسیاردانایی بود و کافی بود تا نام چند فیلم که قبلا دیده بودی و دوست داشتی را به او بگویی تا درآن سلیقه ات را بفهمد و فیلم هایی پیشنهاد بدهد که از تماشای همه شان راضی باشی. البته روزهایی هم بود که با دست خالی به خانه تو می رسید و هرچند می دانست سه تا از فیلم ها باب سلیقه ات نیست، اما قانعت می کرد که نگاهی متفاوت دارند و حتما باید آن ها را ببینی! کم کم فیلم های آقای وارطان وی اچ اس شد و از آن جا که هیچ بیزنسی محدود نمی ماند، آقا افشین و آقا علیرضا هم شروع کردند کنار آقا وارطان کار کردن. و به گفته خود وارطان، فیلم هایی که کمیته از او گرفته بود، توسط مشتری ها در بساط رقبا دیده شده بود یعنی حتی زحمت تعویض لیبل را هم به خود نداده بودند!

چند سال بعد سی دی آمد و بساطی هایی که گاهی وسط یک خیابان شلوغ سفره فیلم هایشان را باز می کردند و در کمتر از ده دقیقه همان صد تا یا بیشتر سی دی را که همراهشان بود، می فروختند و سریع خودشان را بین جمعیت گم و گور می کردند و مشتری باید خیلی خوش شانس می بود تا در آن ده دقیقه از آن مسیر بگذرد تا فیلم های روز را با کیفیتی عالی! به دست بیاورد. کیفیت عالی هرچند کاملا نسبی است، اما آن زمان، حقیقتی بدیهی به شمار می رفت.

زیرنویس فارسی از همان سال های وی سی دی داشت شروع می شد و به خوبی یادم می آید که فیلم های با زیرنویس فارسی ها گاهی تا دو برابر، قیمت داشتند. چند سالی که گذشت بساط سی دی هم جمع شد و محصولی عجیب به بازار آمد بنام دی وی دی. و عجبا که هم می شد زبانش را تغییر داد و هم زبان های مختلف زیرنویس را یک جا در دل داشت. آن سال ها دوبله ی زیرزمینی رونق بسیار گرفت و با اقبال زیاد مخاطبین زبان انگلیسی ندان! روبه رو شد. دیگر بساطی ها جای مخصوص به خود داشتند و در هر محله مشتری های بسیار. لازم نبود به مرکز شهر بروی و همان دم خانه، فوقش با چند صد تومان تفاوت می توانستی فیلم دلخواهت را تهیه کنی و عموما کسی هم کاری به کارشان نداشت.

ریا نباشد خانه ما در محله ای در شمال تهران است و فیلم فروش ما که بچه ی یکی از استان های شمال غرب کشور و یک منتقد تمام عیار فیلم بود، یک بار از من پرسید فلان فیلم را دوبله دیدی؟ گفتم نه من سعی می کنم زبان اصلی ببینم تا انگلیسیم پیشرفت کنه، چطور؟ گفت آخه من جای مت دیمن حرف زدم! طبیعتا خیلی جا خوردم چون فکر نمی کردم این آقای فیلم فروش با تمام نقدهای خوبی که به مشتری هایش می دهد، تحصیلات دانشگاهی هم داشته باشد. گفت که بعد از گرفتن لیسانس رفته صدا و سیمای شهرشان و چند سالی هم در رادیو برنامه داشته تا این که رئیسش فهمیده که می تواند به جای آقایون سبیل کلفت به بانوان ظریف ولو با زبان الکن کار بدهد و او هم قید رادیو را زده و آمده

تهران دنبال کار و چون نتواسته کاری پیدا کند فیلم فروشی کرده تا این که بختش زده و یکی از مشتری ها که این شرح حال را شنیده دستش را در دست مت دیمن گذاشته و حالا مدتی است که هم کار فیلم فروشیش را دارد و هم کار دوبله را ادامه می دهد.

متاسفانه دهه اخیر با اشباع کانال های ماهواره ای که سریال های ترکی پخش می کنند، تمام آن پیشرفت های زیرزمینی تحت الشعاع قرارگرفتند. هرچند که دوبله همچنان به راه پرشکوهش ادامه می دهد، اما به قول اهل فن دست زیاد شده و کار به کاردان ها کمتر می رسد. می دانیم همیشه سرعت زیاد باعث پایین رفتن کیفیت نتیجه ی کار است و این بلایی است که به خاطر حجم بسیار بالای سریال های ترکی به جان دوبله افتاده است. نکته ظریف دیگر این که زیرنویس دزدی هم یکی از پدیده های چند سال اخیر است. سایت هایی هستند که قسمت های آینده سریال های ترکی پرمخاطب را با زیرنویس برای مخاطب سیری ناپذیر فراهم می کنند. می دانید که مخاطب عجله دارد و می خواهد بداند بالاخره داستان چه می شود و نمی توان از او انتظار داشت که متوجه شود در سریال پانصد قسمتی قرار نیست اتفاق خاصی بیفتد و مجموعه ای از اتفاقات همیشه تکرار می شوند و …

شاید اگراو فیلم های کلاسیک خوب را دیده بود هرگز آلوده ی سریال های بی محتوای ترکی نمی شد. اما نکته تلخ دیگر این است که اولین زیرنویسی که درمی آید و عموما محصول سایت هایی است که مبلغی را به عنوان حق عضویت از مخاطبینشان می گیرند و در مقابل زیرنویس ها را برای ایشان فراهم می کنند؛ دیگر آن زیرنویس توسط تمامی سایت ها به مخاطبین عرضه می شود و عده ای فقط حقوق می گیرند تا در زیرنویس ها، اسم سایت اول را با اسم سایت جدید جایگزین کنند. بله می دانیم هیچ بیزنسی محدود نمی ماند، اما چرا دزدی؟

در پایان برای شیرین شدن مذاق مخاطب این نوشته یادی می کنیم از چند زیرنویس فوق العاده خلاقانه و بامزه که توسط مترجمین گمنام این سال ها، در فیلم های امریکایی به کرات دیده شده ومی شود. اگر انگلیسی دان هستید و از زیرنویس، بی نیاز فقط کافیست هنرپیشه های هالییوودی محبوبتان را در حال گفتن این جملات مجسم کنید:

“فردین بازی در نیار!”

“ازم نخواه که دوباره بیام!

جاده اش از جاده چالوس هم بدتره!”

“- می خواین من باهاتون دست به یکی کنم دیگه؟

– پ ن پ می خوایم وایسی همونجا عشوه بیای! “

“ایکی ثانیه می میرم!”

“والله نمی دونم، بالله نمی دونم،

بابا! به حضرت عباس نمی دونم!”

“با اجازه بزگترها

پدرو مادرم

خاله ها عمه ها

دایی ها و عموها و خواهر خانمم

بعله!!!”

“به همه جا زنگ زدیم، دوستاش، بیمارستانها، پلیس ، بهشت زهرا… هیچ خبری ازش نیست.”

“ایتسی پیتسی اسپایدرو که دیگه من نمیتونم براتون ترجمه کنم شما هرچی دوست دارین فرض کنین!“

” والسلام ختم کلام!”