معرفی کتاب

بهائیان و آینده‏ی ایران به تألیف ب. همایون

از فرشته تیفوری

بهائیان و آینده‏ی ایران به تألیف ب. همایون کتابی است کم حجم، با جلد نرم در ۱۱۳ صفحه، به قطع ۱۵ در ۲۱ سانتیمتر از انتشارات پیام به سال ۱۳۸۵.

مؤلف مطالبی را که در فهرست کتاب آورده شده است، مورد بررسی قرار داده که عبارتند از:

انسان و آیین، پرورش، آموزش، نوسازی اقتصادی، باربری حقوق زن و مرد، دخالت در سیاست، نظام سیاسی، نوسازی نظام سیاسی، علل پسماندگی ایران و راه غلبه بر آن، نوسازی فرهنگی و سخن پایانی.

قبل از پیشگفتار، نقلی است از دکتر محمد علی اسلامی ندوشن، از کیهان لندن، شماره‏ی ۴۴۸ که از آن جمله گفته است: «شکاف نسل‏ها، افزایش طلاق و گسیختگی خانوادگی، سرد شدن نگاه‏ها و نوعی خفقان عاطفی، همه‏ی آنها حاکی از تزلزل اخلاقی است که می‏تواند جامعه‏ای را تا پای انفجار یا اضمحلال ببرد. در دو چهر‏گی هیچکس کار جدی انجام نمی‏دهد، زیرا مقصود نه انجام کار، بلکه وانمود کار است. هوش‏ها و استعدادها در جهت تلبیس رشد می‏کنند و نتیجه‏اش تحلیل رفتن جمع به سود فرد و تحلیل رفتن اصل به سود قلب خواهد بود».

نویسنده در فصل «انسان و آئین»، اشاره به آن دارد که اگرچه ادیان در طول تاریخ به چهره‏های گوناگون ظاهر شده‏اند، ولی هدف مشترک داشته و دارای بنیادهای اخلاقی‏ای هستند که در جوامع تأثیر گذاشته و رفتار پیروانشان را ظرافت می‏دهد. با این حال هر آیینی، اصولی برای رفتار اجتماعی و موازینی برای تحقق معنویت فردی وضع کرده که متناسب با مرحله‏ی رشد جامعه بوده است و نتیجه می‏گیرد که دیانتی که دوره‏اش به سر آمده باشد، نمی‏تواند جوابگوی نیازهای زمانه باشد و مانع رشد انسانی و پیشرفت اجتماعی است و فرد و جامعه را به اوضاع زندگی گذشته پایبند می‏کند.

مؤلف در فصل «پرورش» نگاشته است: «بهائیان – چون دیگر پیروان ادیان الهی و مکاتب انسان دوستانه – برآنند که بدون گسترش منش اخلاقی هیچگونه دگرگونی مثبت اجتماعی ممکن نیست و همزیستی شایسته‏ی انسانی در هیچ محدوده‏ای از محیط خانواده تا روابط بین المللی استوار نمی‏گردد».

و در فصل «آموزش» می‏نویسد: «پس از پرورش، آموزش مهمترین نقش را در رسیدن به مقام انسانی داراست و دانشمند حقیقی نمایانگر واقعی عالم بشری است». سپس راهنمایی‏هایی در باره‏ی آموزش برمی‏شمارد از آن جمله آموزش اجباری و همگانی از پنج سالگی، هرچند که در ابتدا به صورت بازی باشد، فراگرفتن فارسی فاخر، آموزش زبان‏های قومی، ملی و بین المللی – با توجه به استعداد کودکان در فراگیری آنها – تربیت آموزگارانِ با تجربه و لایق و پرمحبت، فراهم آوردن امکانات هرگونه ورزش جسمی و فکری و آشنایی با هنرها، ممنوع بودن هرگونه تنبیه بدنی و تحقیر، تقویت قدرت خلاقه‏ی کودکان و تشویق آنان و انطباق کتب درسی با دانش زمانه و به منظور جستارهای والای ادبی و تاریخی و غیره، در عین نفی هرگونه تعصب و تبعیض.

مؤلف بعد از آن به تحقیق کوتاهی در زمینه‏ی بازتابی عملی بهائیان درمورد آموزش و پرورش مبادرت ورزیده است و گزارش داده است که: «…بهائیان فرصت یافتند، در پایتخت، مدرسه‏ی پسرانه‏ی ‹تربیت› را تأسیس کنند که سه سال پیش از انقلاب مشروطه رسمیت یافت. چند سالی بعد از آن، بهائیان به عنوان نخستین ایرانیان قصد داشتند، مدرسه‏ی دخترانه باز کنند… مدرسه‏ی پسرانه و دخترانه‏ی ‹تربیت› که بیش از یک چهارم شاگردان و آموزگارانش غیر بهائی بودند، به زودی با چنان استقبالی روبرو شد که هنگام انتقالش از محله‏ی سرقبرآقا به خیابان کاخ جنوبی، ۷۰۰ پسر و ۶۵۰ دختر در آن آموزش می‏دیدند… در این میان، بهائیان در ۱۹ شهر و ناحیه‏ی دیگر مدارس رسمی برپا کرده بودند… در مدرسه‏ی تربیت چهار زبان فارسی، عربی، فرانسه و انگلیسی تدریس می‏شد».

نویسنده در برابری حقوق زن و مرد می‏نویسد: «در آیین بهائی تحقق بی‏قید و شرط برابری زن و مرد، نمونه‏ای بارز برای حل دیگر اختلافات و نابرابری‏ها در جامعه‏ی بشری است و همان گونه که تساوی زن و مرد را می‏توان و باید در روندی تکاملی و مسالمت جویانه به حل نهایی رساند… آیین بهائی در دورنمای جامعه‏ی بشری چنان به شکفتگی ویژگی‏های هر دو جنس نظر دارد که تبلور ویژگی‏های زنان را پیش شرط بنای جامعه‏ای به راستی انسانی می‏داند و انتظارات بزرگی را متوجه‏ی زنان ساخته است. تلاش برای صلح جهانی و برقراری عدالت اجتماعی و اقتصادی تنها جنبه‏ای از این چشمداشت‏هاست».

با قسمت‏های کوتاهی از فصل نوسازی فرهنگی که مفصل‏تر از دیگر فصول است، معرفی امروز را به پایان می‏رسانم.

می‏نویسد: «فرهنگ، تار و پود زندگی اجتماعی را تشکیل می‏دهد و نسل به نسل منتقل می‏شود. چون آینه‏ای است که هر قوم و ملتی خود را در آن باز می‏یابد و دیگر جهانیان را هم در خلال آن می‏بیند و می‏سنجد…»

وی تحولات در نوسازی فرهنگی را در سه زمینه شرح می‏دهد و به پیشنهادات بهائیان در این باره اشاره می‏کند.

سپس می‏نویسد: «در آئین بهائی گفتار و خرد، دو گوهر برترین انسان است و هماهنگی این دو برفروزنده‏ی فروغی است که فرا راه زندگی فردی و اجتماعی را روشنی می‏بخشد.»

و دیگر این که: «خرافات زدایی باید از کانون خانواده آغاز گردد…» و «خرافات زدایی بخش مهمی از نوزایی فرهنگی است…»