بازتاب زندگانی پیامبران در فیلم و سینما : نکاتی چند در حاشیۀ سریال سالهای مشروطه
سیامک سبحانی
به تصویر در آوردن شرح حال و یا زندگی پیامبران از حساسیت خاصی برخوردار است. دو محور مهم ترسیم چهرۀ پیامبران در فیلم، یکی خوانش صحیح و درست مواد خام تاریخی است و دیگری توجه به حساسیتهای مومنان به دینی که پیامبر آن مطرح شده است. محور یکم در مقاله های گوناگونی مورد بررسی قرار گرفته اند.
حال با محور دوم آغاز کنیم. فیلم محمد رسول الله را در نظر بیاورید. این فیلم توسط مسلمانان مومن به حضرت محمد تهیه نشده است. فیلمی بازرگانی است که در نهایت هدفش، هدفی مادی است. با وجود این دو محور بالا هر دو رعایت شده اند. از نظر تاریخی فیلم از مواد خام تاریخی پا فراتر نمی گذارد. برای نمونه فیلم می توانست در راستای تبلیغات اسلام ستیز قدم بردارد و برای نمونه معراج را به چالش بکشد و غزوات را خونینتر نشان دهد و یا نقش مسیحیان جزیره العرب را در دعوی حضرت محمد پررنگتر نشان دهد. ولی فیلمنامه بر مبنای داده های تاریخی مقبول الطرفین و با توجه به حساسیتهای دینی مسلمانان نوشته شده و سپس به صورت فیلم در آمد. در محور دوم نیز چون نمایش تصویری حضرت محمد از دید بیشتر مسلمانان حرام است چهرۀ حضرت رسول در این فیلم به نمایش در نیامد.
از دیدگاه آیین بهائی، ارتباط مستمرّ عالم بشری با کلام الهی نیروی بنیادینِ فرایند پیشبرد تمدّن بوده است. واسطۀ اصلی در این ارتباط هیاکل مقدّسه‌ای بوده‌اند که نظام‌های عقیدتی بزرگ را به جهان ارزانی داشته‌اند. روح و الگوی زندگی این مظاهر الهی قابلیّت و استعداد محبّت، عفو، خلّاقیّت، غلبه بر تعصّبات، از خود‌گذشتگی و فداکاری برای منافع عمومی و به انقیاد درآوردن غرایض حیوانی را در تمامی نوع بشر بیدار نموده است. پیامبران بزرگ مانند حضرت مسیح، حضرت محمد و حضرت بهاءالله چنین واسطه های مقدّسه‌ای هستند.
این مربّیان الهی که پیامبر دین بهائی، حضرت بهاءالله، آنان را با القاب “جواهر قدس” و “مطالع نور ازلیّه” ذکر نموده‌اند، مشیّت و کلام الهی را ظاهر فرموده و بنا بر این دارای مقامی والاتر و برتر از بشر عادی هستند. این هیاکل مقدّسه محبّت و ایمان الهام‌انگیزی را در قلوب مردم جهان القا نموده‌اند که از شخصیّت های تاریخی دیگر ساخته نیست. از این رو است که بنا بر شناخت و معرفت ذات پاک این مظاهر الهـیّه است که پیروان‌شان خواهان آنند که نام نیک این پیامبران از بی‌حرمتی و اهانت مصون ماند. چه در حوزۀ قلم و نوشتار، چه در حوزۀ هنرهای ترسیمی و نقاشی و چه در حوزۀ تصویر متحرک و در قالب فیلم.
از دیدگاه جامعۀ بهائی، مقدّسات محترم و شایستۀ حفظ و حرمت است. مزیّت مهمّ عصر حاضر وجود چشم‌اندازی است که به همۀ مردم جهان امکان می‌دهد تا میراث روحانی غنی و متنوّع بشریّت را به عنوان اندوخته‌ای مشترک جهت بهبود همگان و دست‌آوردی ارزنده که باید مورد احترام و پاسداری قرار گیرد، مشاهده نمایند. بنا بر این عرف و یا مفاهیم ملّی و بین‌المللی در بارۀ احترام و حرمت به ادیان و مقدّسات همگان باید به نحوی یکسان اجرا شود و شامل کلّیّۀ پیامبرانی که در هرکجای دنیا پیروانی دارند باشد.