فعالیتهای اجتماعی
بهائیان باور دارند که جنبۀ روحانی زندگی به موازات جنبۀ عملی آن پیش میرود و این دو با هم رابطهای تنگاتنگ دارند. پروژههای توسعۀ اجتماعی-اقتصادی از این دیدگاه تجلی ایمان و اعتقاد در عمل است.
در این شیوه الگوهای وابستگی کنار گذاشته میشود و شرایط نابرابر به شکلی تصاعدی از میان میرود.
مشورت
در ادامه این فعالیتها را در پنج تقسیمبندی مرور میکنیم.
۲. پروژههای بادوام
۳. سازمانهای توسعه
۴. سیستماتیک کردن فراگیری
۵. مشارکت در گفتمان جهانی توسعه
۱. نمونههائی از ابتکارات جوامع محلی مختلف
در میان هزاران پروژۀ اجتماعی-اقتصادی بهائیان در سراسر جهان بیشتر آنها تلاشهائی در ابعاد کوچک در روستاها و شهرهای مختلفند. تعالیم روحانی و اجتماعی دیانت بهائی در مقابله با چالشهای این جوامع محلی مورد توجه و استفاده قرار میگیرد. در مرکز این تعالیم این اصل است که استعداد افراد در مسیر خدمت به عالم انسانی پرورش و تکامل مییابد. حال با نمونههائی از این ابتکارات آشنا میشویم:
· یک گروه کوچک در تانزانیا گردهم میآید تا مطالبی پیرامون هدف زندگی، اصالت روحانی انسان، و تأثیر راز و نیاز با خداوند را مطالعه کند. گروه در حالی که از گفتگوها و تبادل افکار پیاپی جان گرفتهاست تلاشهای اشتراکی خود را به شکلی ساده و طبیعی گسترش میدهد، ابتدا اضافه کردن فعالیتهای سوادآموزی برای فهم بهتر مطالب مورد مطالعه و بعد پرداختن به نیازهای حرفهای و کاری از طریق کلاسهای مناسب.
· بهائیان سنت وینسنت و گرنادین با توجه به اهمیت تربیت اخلاقی جوانان با وزیر آموزش و پرورش ملاقات میکنند. وی آنها را تشویق میکند تا با مخاطب قرار دادن دانشآموزان و کارکنان دبیرستانها، برقراری کلاسها، معرفی کتابهای مناسب به مدرسهها و کتابخانهها، و برگذاری جلسههای عمومی به این موضوع بپردازند.
· بهائیان اِوُرا در کشور پرتقال با هدف آشنا کردن جوانان با اهمیت نگهداری از محیط زیست پروژهای با نام "سد تمیز، آب پاک" را در دو مدرسه معرفی میکنند. دانشآموزان داوطلب در این پروژه به پاکسازی سدی میپردازند که آب آشامیدنی شهرشان را تأمین میکند.
· در کشور جنگزدۀ کلمبیا یک سرباز در یک نقطۀ دورافتاده به یک جوان بومی خواندن و نوشتن میآموزد. آن جوان با کمک یک بنیاد الهامگرفته از تعالیم بهائی یک آموزشگاه باز میکند که به تأسیس آموزشگاههای مشابه در مناطقی میانجامد که کودکان امکان دسترسی به آموزش و پرورش ابتدائی را نداشتند.
· در روز ملی مصونیتبخشی در بنگلادش یک گروه از پزشکان بهائی در داکا به محلههای مختلف میروند و با ارائۀ مشاوره، دارو و واکسن رایگان به کودکان و سایر بیماران خدمت میکنند.
· یک شورای محلی اداری بهائی در هند از تأسیس یک استخر ماهی حمایت میکند که سود حاصل از فروش ماهیهای آن به یک برنامۀ آموزشی پرورش ماهی اختصاص مییابد تا مردم محل با فناوری و دانش مناسب این رشته آشنا شوند.
· بهائیان ونواتو با توجه به هزینههای سوخت نفتی و اثرات تخریبی آن بر محیط زیست استفاده از یک سوخت اقتصادی و فراوان یعنی روغن نارگیل را برای موتورهای دیزل مورد بررسی قرار میدهند.
· یک جوان بهائی در گینۀ استوائی از نمایش تئاتر برای ترویج پیشرفت زنان استفاده میکند. پیشرفت زنان مورد توجه مباحثات رادیوئی و تلویزیونی است و همچنین موضوع دورههای فشردهای است که با همکاری دولت و بهائیان ارائه میشود.
· در تلاشی برای کمک به زندانیان برای ایجاد تغییر مثبت در زندگیشان یک گروه بهائی در ایالات متحده یک دورۀ درسی با نام "هدایت به نفس موفق" تهیه میکند که نتیجۀ قابل توجهی در کاهش تعداد متخلفین مکرر در میان شرکت کنندگان در این دوره بدست میدهد.
· در پِرت جنوبی در استرالیا جامعۀ بهائی نگرانی هموطنانشان را در خصوص مسائلی چون وحدت نژادی، رهبری و آموزش و پرورش در قرن بیست و یکم مشاهده میکند و اقدام به تشکیل جلسات گفتگوی عمومی میکند و در آن بینشی ارزشمند و پیشنهاداتی کاربردی برای این تغییرات ارائه میکند.
· با کمک شورای شهر که نهال درخت، نیروی انسانی و تجهیزات لازم را فراهم میکند جامعۀ بهائی کلانگ در مالزی یک پروژۀ درخت کاری را برنامه ریزی میکند. در این پروژه مقامات محلی، آموزگاران و دانشآموزان مشارکت میکنند.
· در ایسلند یک بهائی که در کارهای داروئی فعالیت میکند بستههائی از تدارکات پزشکی برای ماهیگیران محلی تهیه میکند. او با توجه به این که ممکن است اطلاعات ماهیگیران از کمکهای اولیه محدود باشد کلاسهائی با همکاری پزشکان ترتیب میدهد تا سطح ایمنی در دریا را بالا ببرد.
· با توجه به سقوط ارزشهای اخلاقی گروه کوچکی در بلغارستان تصمیم به استفاده از رسانههای گروهی میگیرند تا با کمک برنامههای هنری با جوانان ارتباط برقرار کنند. آنها با تولید ویدئوهای کوتاه، نمایش عروسکی و درج مطلب در روزنامه بر بهبود روابط میاننژادی و زندگی بدور از مواد مخدر تأکید میکنند.
· در شهری در سریلانکا در پاسخ به درخواست پزشکان محلی مبنی بر افزایش آگاهی مردم نسبت به آلودگی به کرمهای گوناگون بهائیان به خانههای بسیاری مراجعه میکنند تا بهداشت کودکان را بهبود بخشند. در نتیجه ۳۰۰ کودک برای معاینه و درمان به کلینیکهای مخصوص معرفی میشوند.
۲. پروژههای بادوام
علاوه بر هزاران ابتکار در سطوح محلی بهائیان در بیش از ۴۰۰ پروژۀ فعال مشارکت دارند که اهداف بلندتری را دنبال میکنند و حوزۀ وسیعتری را پوشش میدهند. برخی از آنها نتیجۀ تلاشهای کوچک در سطوح محلی و برخی دیگر پروژههائی از ابتدا سازمانیافته هستند. دوام خصیصۀ طبیعی پروژه هائی است که از تلاشهای سطوح محلی آغاز شدهاند. هر وقت پروژهای در جامعهای به اجرا در میآید دقت میشود تا ابعاد آن از حد ظرفیت محلی خارج نشود. این کار به دوام پروژه کمک میکند. ابعاد پروژههای اینچنین به مرور و متناسب با تجربهها و نیروی انسانی محل گسترش مییابد. این پروژهها در زمینههای گستردهای به مرحلۀ اجرا درآمدهاند که به نمونه هائی از آنها اشاره میشود.
· سوادآموزی
o پروژههای سوادآموزی بهائی علاوه بر ترویج کسب مهارتهای خواندن و نوشتن توانمندسازی روحانی افراد و اجتماع را در نظر دارد. پروژهای در گویان نمونهای موفق در این زمینه است. پروژۀ سوادآموزی "بر بالهای کلمات" به جوانان کمک میکند تا به مسائل اخلاقی بیندیشند و در فعالیتهای خدماتی مشارکت کنند. این پروژه بیش از ۳۰۰۰ آموزگار داوطلب تربیت کرده و ۱۰۰۰۰ جوان را در مناطق شهری و روستائی مورد آموزش قرار دادهاست.
· مدارس رسمی
o مرکزهای آموزشی بهائی در محدودۀ کلاسهای خصوصی تا مدارس سطوح ابتدائی و متوسطه فعالیت دارند. در حالی که همۀ آنها هدف پیشرفت تحصیلی را دنبال میکنند و تأکید مخصوص بر خدمت به اجتماع بر پایۀ ارزشهای اخلاقی و تعالیم روحانی دارند، هر کدام میکوشند تا به نیاز خاص اجتماع خود پاسخ دهند. برای نمونه در کلمبیا، جامعۀ بهائی برای دختران و پسران تمام ادیان و مذاهب که امکان دستیابی به سیستم آموزش و پرورش دولتی را ندارند کلاسهای خصوصی رایگان ارائه میکند.
· آموزش اخلاقی
o آموزش اخلاقی پایۀ برنامههای تحصیلی مدارسی است که توسط بهائیان اداره میشوند. به علاوه برنامههائی تنظیم شدهاست که تأثیرشان به اجتماع وسیعتری گسترش مییابد. برای نمونه اقدام آموزشی "شاهین سلطنتی" در آفریقای جنوبی به جوانان آموزش میدهد تا در مدارس متوسطه کلاسهائی برگزار کنند تا دانشآموزان در گفتگوهائی پیرامون موضوعاتی چون ایدز، خدمات اجتماعی، آگاهی جهانی و محیط زیست شرکت کنند.
· رفع تعصبات
o اعتقاد به وحدت و یگانگی در شمار زیادی از پروژههای مبارزه با تعصبات نژادی، طبقاتی یا فرهنگی تجلی میکند. برای نمونه در کوسوووی به شدت رنجدیده گروهی از جوانان با هدف پیشبرد اقدامات جمعی و اشتراکی میان تجزیهطلبان قومی اقدام به تأسیس "مرکز توسعۀ دیدگاه جهانی" کردند. این مرکز که به آموزش استفاده از رسانه در پیشبرد صلح و تعلیم و تربیت اخلاقی میپردازد موفق شدهاست تا حمایت بسیاری از سازمانهای صاحبنفوذ از جمله یونیسف را جلب کند.
· پیشرفت زنان
o تساوی زنان و مردان یکی از تعالیم اساسی دیانت بهائی است. در مرکز هر پروژهای که بهائیان عهدهدار آن هستند این هدف قرار دارد که مردان و زنان دوش به دوش هم و در شرایط مساوی و با مزایای یکسان در همۀ فعالیتهای انسانی از جمله علمی، اداری و دولتی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مشارکت کنند. برنامههای ویژهای برای رفع تعصبات علیه زنان و ایجاد مکانیزمی برای حفظ مصالح آنان و تأمین آموزش و پرورش لازم برای رسیدن آنان به جایگاه حقیقیشان در اجتماع تهیه شدهاست. برای نمونه "مؤسسۀ توسعۀ زنان روستائی بارلی" برنامههای آموزشی شش ماههای برای زنان روستائی ارائه میکند که آموزش مهارتهای عملی را با بالابردن سطح آگاهی و ظرفیت روحانی پیوند میدهد. با توجه به این نکته که تغییر مناسب رفتار همسران، پدران و مادران و فرززندان به همان اندازه از اهمیت برخوردار است، این مؤسسه کار آموزش خود را پس از بازگشت زنان به روستاهای خود از طریق برپائی کنفرانسها و انجمنهائی در روستاهای آنان تداوم میبخشد.
· محیط زیست
o در زمینۀ محیط زیست پروژههای بهائی بطور کلی با توجه به نیازهای هر اجتماع عمل میکنند. برای نمونه در فیجی دانش سنتی، تکنیکهای ابتکاری علمی، آموزشهای زیستمحیطی، اجتماعات برنامهریزی مشاورهای و اقدامات درآمدزای بادوام در پروژهای با نام "ابتکار باغهای مرجانی" با هم به کار بستهشدند تا ماهیگیران محلی بتوانند منابع مرجانی خود را حفاظت کنند. موفقیت این پروژه باعث شد تا یکی از سازمانهای بینالمللی که در سرتاسر اقیانوس آرام جنوبی فعالیت دارد از این پروژه الگوبرداری کند.
· کشاورزی
o پروژههای کشاورزی حمایتشدۀ بهائی میکوشند تا در حالی که به دانش سنتی احترام میگذارند و به ابعاد اجتماعی توسعه نیز توجهی خاص دارند، پیشرفتهای علم و فناوری را در مسیر بهبود تولید عرضه کنند. با این روش تولیدات کشاورزی به منزلۀ شیوه ای برای توسعۀ اجتماعی خواهد بود. برای نمونه میتوان به پروژۀ "باغ همگانی" در مغولستان اشاره کرد. این پروژه با پرداختن به کاشت سبزیجات تازه به بهبود تغذیۀ اهل محل کمک میکند و همچنین به درآمد آنها میافزاید. تأثیر مهمتر این پروژه بالابردن توانائی انجام فعالیتهای جمعی از طریق فراهم آوردن موقعیتهای مشورت است.
· بهداشت
o اقدامات بهائیان در زمینۀ بهداشت به شکلهای گوناگونی صورت میپذیرد که از جمله احداث کیلینیکها، داروخانههای رایگان عمومی و کمپهای پزشکی و دندانپزشکی را شامل میشود. برخی از کشورها برنامههائی تهیه کردهاند تا از شبکهای از "مددکاران بهداشت جوامع" حمایت کنند. برای نمونه میتوان از پروژهای در اوگاندا نام برد. در این پروژه بیش از یکصد مددکار دورهدیده موففق شدند سطح پوشش مصونیتبخشی را در مناطق تعیینشده گسترش دهند. تلاشهای اخیر بیشتر متوجه آموزش مربیان بهداشت خانواده است که در روستاها با گروههای کوچک در مسیر بکارگیری راهکارهای مؤثر پیشگیری در خانه همکاری میکنند.
· هنر و رسانههای گروهی
o موضوعاتی چون یگانگی انسانها، خوشبینی، خیرخواهی، درستکاری، ادب و مهربانی و هماهنگی نژادی پایۀ بسیاری از برنامههائی است که از هنر و رسانهها استفاده میکنند. برای نمونه "تئاتر کودکان" در شهر نیویورک ایالات متحده میکوشد تا این کیفیتهای روحانی را در نمایشهای هنری در میان کودکان نژادهای مختلف این شهر به کار گیرد. در عین حال یک رادیوی بهائی در آمریکای لاتین نقش رسانه را در غنای فرهنگی به نمایش میگذارد. این رادیو از طریق برنامههائی که ارزشهای اخلاقی را پرورش میدهند و بر موسیقی و هنر و فرهنگ بومی تأکید دارند آموزش و پرورش، توسعه و خدمات اجتماعی را ترویج میدهد.
۳. سازمانهای توسعه
همانگونه که پروژههای توسعۀ بهائی رشد و توسعه مییابند ساختارهای سازمانی نیز رشد و توسعه مییابند تا تضمین کنندۀ بقای درازمدت و نیازهای گسترش آنها باشد. در حال حاضر بیشتر سازمانهای توسعۀ بهائی را میتوان به دو گروه تقسیم کرد. برخی زیر مجموعۀ شوراهای اداری بهائی هستند و از مزایای قانونی آن شوراها بهره میبرند. برخی دیگر اقدامات و ابتکارات گروهها یا افراد بهائی هستند که بصورت سازمانهای غیر دولتی و غیر انتفاعی مطابق با قوانین کشور مربوطۀ خود فعالیت میکنند. هر دو گروه در اهداف خود بکارگیری تعالیم روحانی دیانت بهائی را در یک یا چند جنبۀ فرایند تأسیس تمدن بشری مد نظر دارند. به این منظور این سازمانها به شکلی هماهنگ و چندجانبه به پرورش نیروهای انسانی و مدیریت اقدامات گوناگون برای پرداختن به مسائل جوامع محلی و کل مناطق تحت پوشش خود میپردازند. هم اکنون بیش از ۴۰ سازمان توسعۀ بهائی با ساختار برنامهای به نسبت پیچیده و شعاع تأثیرگذاری قابل توجهی در نقاط مختلف جهان فعالیت میکنند و هرکدام در مرحلهای از مراحل رشد و توسعه هستند. در ادامه به پنج نمونه از آنها اشاره میشود.
· دانشگاه نور
o دانشگاه نور در سال ۱۹۸۵ میلادی در سانتاکروز در بولیوی گشایش یافت. امروز این دانشگاه در میان معتبرترین دانشگاههای خصوصی این کشور قرار دارد. سیزده رشته در مقطع کارشناسی، یازده رشته در مقطع کارشناسی ارشد و شانزده دورۀ تخصصی از جمله خدمات ارائه شده به هزاران دانشجوی این دانشگاه است. برای اطلاعات بیشتر میتوانید به تارنمای این دانشگاه مراجعه کنید. http://www.nur.edu/55225/wp_m00c0.asp
· فوندائیک
o فوندائیک در سال ۱۹۷۴ میلادی در کلمبیا تأسیس شد. دو عامل اصلی محرک تأسیس این سازمان بود. یکی اینکه برای قدم برداشتن مردم در مسیر توسعه وجود مؤسسات و ساختارهائی که حقیقتاً به مردم تعلق داشته باشند ضروری است و دیگر اینکه اگر مردم بخواهند مسؤلیت توسعه را بپذیرند باید آموزشهای لازم را دیده باشند. برای به عمل درآوردن این دو اصل فوندائیک دانشگاهی برای "توسعۀ صحیح" تأسیس کرد. چارچوبی که در آن فرایندهای یادگیری میتوانند به عمل درآیند. این فرایندها عبارت بودند از جستجوی سیستمهای جایگزین تولید، تأسیس سیستمهای بادوام آموزش و پرورش رسمی و تقویت پایههای اقتصاد محلی. برای اطلاعات بیشتر میتوانید به تارنمای سازمان فوندائیک مراجعه کنید. http://www.fundaec.org/en
· موسسۀ توسعۀ عصر جدید
o مؤسسۀ توسعۀ عصر جدید یا "نیو اِرا" در سال ۱۹۸۷ در پنجگینی در هند تأسیس شد. انگیزۀ پیدایش آن این باور بود که توسعۀ بادوام وقتی به وجود میآید که افراد و جوامع توانائی تصمیمگیری دربارۀ مسائل زندگی روزمرۀ خود را دارا باشند و این متعاقباً در اقدامات کوچک توسعه نمود پیدا میکند. این مؤسسه دورههای یکساله و دوسالهای ارائه میکند که از چهار بخش تشکیل میشود: یک آموزش شغلی یا حرفهای برای امرار معاش، یک بخش اخلاقی و روحانی، یک بخش خدماتی که بر استفاده از مهارتهای فراگرفته در بهبود جامعه تأکید دارد و یک بخش فرهنگی که بر ایجاد یک حس هویت فرهنگی و احترام به یگانگی در عین گونهگونی(وحدت در کثرت) تأکید دارد. برای اطلاعات بیشتر به زبان انگلیسی میتوانید به این تارنما مراجعه کنید. http://www.bahaindia.org/social/nedimore.html
· بنیاد بدیع
o بنیاد بدیع در سال ۱۹۹۰ تأسیس شد. این بنیاد یک سازمان غیر انتفاعی و غیر دولتی در ماکائو است. این بنیاد با همکاری سازمانهای مشابه برای برنامههای آموززش و پرورش در چین استراتژیهائی را برای توسعۀ نیروی انسانی و تهیۀ مواد درسی و روشهای تدریس خلق میکند و به کار میبندد. یکی از پروژههای اصلی این بنیاد مدرسۀ ملل در ماکائو است که بیش از ۲۶۰ دانشآموز در مقاطع ابتدائی و متوسطه دارد. برای اطلاعات بیشتر به زبان انگلیسی میتوانید به این تارنما مراجعه کنید. http://www.chinadevelopmentbrief.com/dingo/Province/Gansu/1-5-0-28-0-0.html
· بنیاد مَسِتلِها
o این بنیاد که اختصاص به پیشرفت مردم زامبیا دارد در سال ۱۹۹۵ به ثبت رسید. فعالیتهای این بنیاد به سال ۱۹۸۳ بازمیگردد. این بنیاد در تلاشهای اولیۀ خود کوشید تا برنامههای آموزشی- خدماتی در زمینۀ فناوری روستائی، مزرعهداری، تولید مواد غذائی، هنرها و صنایع دستی، تندرستی و بهداشت و سایر مهارتهای عملی ارائه دهد. یک جنبۀ دیگر فعالیتهای این بنیاد به بهداشت عمومی، سوادآموزی و تعلیم و تربیت روحانی و اخلاقی توجه دارد. برای اطلاعات بیشتر به زبان انگلیسی میتوانید به این تارنما مراجعه کنید. http://info.bahai.org/article-1-8-1-23.html
۴. سیستماتیک کردن فراگیری
برای آسانسازی فراگیری جنبههای نظری و اجرائی توسعه در جامعۀ بهائی دفتر توسعۀ اجتماعی-اقتصادی این جامعه از جمله سعی در رساندن اطلاعات و تجارب سازمانهای فعال موفق به سایر تلاشهای توسعه دارد. به این شکل یک جریان روان بینالمللی از منابع و اطلاعات توسعه به بهبود این پروژهها کمک میکند.
۵. مشارکت در گفتمان جهانی توسعه
برای جامعۀ بهائی گسترش شبکۀ فعالیتهائی که پیشتر بیان شد اهمیتی فراتر از دستاوردهای اولیۀ آن داشت. تجربۀ بکارگیری تعالیم دیانت بهائی در سطوح بسیار گونهگون و در موقعیتهای مختلف به شکل پیشروندهای درک این جامعه را نسبت به چالشهای جاری عرصۀ توسعه روشنتر کرد و آن را مجهز ساخت تا با اطمینانی بیشتر در گفتمان جهانی توسعه مشارکت داشته باشد. این مشارکت خود فرصتی است برای فراگیریهای مداوم و مهم آینده.
از جمله مشارکتهای جامعۀ بینالمللی بهائی در گفتمانهای جهانی توسعه میتوان به نمونههای زیر اشاره کرد.
· کنفرانس سران جهان در ریو دو ژانیرو، ۱۹۹۲ میلادی
· کنفرانس سران جهان برای توسعۀ اجتماعی در کپنهاگ، ۱۹۹۵ میلادی
· چهارمین کنفرانس جهانی زنان در پکن، ۱۹۹۵ میلادی
· کنفرانس گفتگوی توسعۀ ادیان جهان در لندن، ۱۹۹۸ میلادی
· پارلمان ادیان جهان در آفریقای جنوبی، ۱۹۹۹ میلادی
· کنفرانس جهانی مقابله با نژادپرستی در دوربان، ۲۰۰۱ میلادی
۱. ابتکارات جوامع محلی
مشارکت عمومی همچنین جامعه را آماده میسازد تا درجریان پیشرفت و اجرای پروژه اختیار آن را به دست بگیرد. در این شیوه پروژههای بهائی خودکفائی را ترویج میکنند و وابستگی را از میان برمیدارند.
مشارکت عمومی باعث میشود که پروژه با همخوانی بیشتری با توجه به نیازها و توانائیهای هر جامعه انجام پذیرد.
نفس مشارکت همۀ افراد جامعه در تصمیم گیری پروژههای توسعه غالباً موجب دگرگونی مثبت در آن جامعه میشود. برای نمونه میتوان به وضعیت زنان توجه کرد که ممکن است در سایر تصمیمات جوامع خود مشارکت داده نشده باشند.
تمام پروژههای بهائی با مشارکت جوامعی صورت میگیرد که پروژهها در آنها اجرا میشوند. برای آنکه یک پروژه به یک اجتماع تعلق داشته باشد تصمیم گیریهای جمعی و اشتراکی در سطح محلی آن جامعه ارزشی حیاتی دارد.
پروژههای بهائی هیچگاه بصورت یکطرفه که در آن ثروتمندان و کریمان به افراد محتاج و نیازمند کمک میکنند اداره نمیشود.
با ترکیب منسجم اصول روحانی با برنامهها و فعالیتهای توسعه، ارزشها و معیارهائی عملی بروز میکند که مروج اعتماد به نفس و متضمن بزرگی مقام انسان است.
بنابراین بهائیان فعالانه دستاندرکار پروژههائی هستند که به بهسازی و پیشرفت جهان میانجامد. پروژههای آنان همیشه اهداف بهبود اخلاقی، روحانی و اجتماعی را در کنار کمک به بهسازی وضعیت مادی مردم دنبال میکند.