اهل فنّ آن زمان از اشارات و تلمیحات زیادی که در آثار حضرت باب مشاهده می نمودند به این نتیجه رسیده بودند که آن حضرت ادعای مقام مظهریت دارند و خود را صاحب وحی و آوردنه| احکام الهی جدیدی می دانند.[۹] به خصوص لفظهای «بدع» و « بدیع» که در همه| سوره های قیوم الأسماء و کتاب الروح مکرراً ملاحظه می شوند در این ارتباط بسیار قابل توجّه می باشند. زیرا در آنها اشاره به نوآوری و ظهور کاملاً جدیدی به نحو تلمیح دیده می شوند.

ب – کتاب بیان فارسی و آثار نازله بعد از آن

در نیمه| دوم دوران امر حضرت باب با نزول کتاب بیان فارسی نوآوری به مرحله| تصریح می رسد. قوانین و اصول دیانت اسلام نسخ می گردند و احکام و تعالیم بیانی جای… آنها می گردند. و با این دستورات است که استقلال کامل آئین بابی ثابت می گردد. علامت نخست این مطلب آیه| اوّل بیان فارسی می باشد. زیرا در آثار قبل از آن غالباً رسم اسلامی رعایت می شد و افتتاح آنها با آیه| «بسم الله الرحمن الرحیم» بود. ولی در بیان فارسی به جای آن از آیه| «بسم الله الأمنع الأقدس» استفاده شده است.[۱۰]

همآنطوری که قبلاً ذکر شد اسّ اساس تعالیم بیان تجدّد مداوم است. طبق آثار حضرت باب (و برخی از متفکرین اسلامی) در فیض الهی تعطیل و تعویقی مشاهده نمی شود و اگر چه بر چشم ظاهری پوشیده باشد ولی عالم خلق دائماً و در هر آن از مصدرش ظاهر و به آن راجع.[۱۱] این حقیقت نیز در این عالم خاکی انعکاس پیدا می کند. زیرا خداوند دائم مظاهر خود را برای هدایت خلق می فرستد. وقتی در یکی از مخلوقات خدا اثر بلوغ دیده شود مظهر بعدی ظاهر می گردد. در زمان ظهور هر مظهری همه مخلوقات امتحان می شوند. بدین دلیل در بیان فارسی بسیار تأکید بر روی توجّه داشتن به انتظار ظهور بعدی شده است. و همچنین مؤمنین را از عادت کردن و دل بستن به رسوم و اعتقادات و مغرور شدن به مقام خود بر حذر می دارند.

و همآن شجره| نفی خود را از حروف علیین می داند و بر نفس خود مِن حیث لا یعلم لعْن می کند, تا آنکه طالع شود آفتاب حقیقت که آنوقت بروز می کند عدم ایمان او. چنانچه هر کس در این قیامت بود این مطلب را به عین یقین ملاحظه نمود. چنانچه کل می گویند امروز که ما مؤمن باللّه و آیات قرآن هستیم و حال آنکه شجره| حقیقت که منزل قرآن بوده در این جبل ساکن است با یک نفس وحده…نفوسی که خطور بر ایشان نمی کرد دون رضاء الله فتوی به آنچه قلم حیا می کند از ذکر آن…می دهند. (بیان فارسی, باب دوم از واحد دوم).

طبق بیانات حضرت باب مخالفت با مظاهر الهی از روی محتجب بودن است و اکثر مخالفان به خیال خود به نفس رضای الهی عمل می کنند. بنا بر این می فرمایند که مبادا اهل بیان نیز دچار اشتباه امّت گذشتگان شوند و خود را اهل حقّ و منتخبان خدا پندارند و از مظهر بعدی غافل مانده بر علیه او قیام کنند. اگر چه بیاناتی به این مضمون که در سر تا سر آثار حضرت باب یافت می شوند در درجه| اول جهت آماده ساختن پیروانشان برای ظهور بعدی بوده است. ولی اثر مهمّی نیز در طرز تفکّر مؤمنین بابی داشته که هرگز به مقام خود راضی نشوند و دائم در جستجوی ظهور جدید و احکام نو باشند. این تفکّر نوعی هیجان به وجود می آورد که رکود و انجماد و عادت کردن به رسومی را دشوار می نماید.[۱۲] می فرمایند: همیشه مراقب اوّل ظهور باش که اگر به قدر تُسْع تُسْع عُشْر عُْشر تاسعه صبر کنی, "جدید" نزد آن حقّ مذکور می گردی. چنانچه امروز خود می گوئی بر عبادی که از غیر مسلمین وارد بر اسلام می شوند.[۱۳]

حضرت باب "عهد الست" را که در قرآن (آیه| ۱۷۲ از سوره| ۷) به آن اشاره شده رمزی از ظهور جدید تعبیر می نمایند. هر ظهوری را به مثابه| یک آفرینش جدیدی باید تصوّر نمود که در آن همه خلایق اعمّ از مؤمنین و غیر مؤمنین مجدداً امتحان می گردند. اظهار امر هر مظهر الهی همردیف با ندای الهی "ألستُ بربّکم؟" می باشد و پاسخ مخلوقات را با ایمان آوردن ("بلی") یا انکار نمودن آن می دانند. بر خلاف ادیان گذشته در دیانت بابی اعتقاد به آن نیست که خداوند سلسله| مظاهر را ختم می فرماید. بر عکس در سر تا سر آثار حضرت باب اشاراتی نه فقط به ظهور بعدی بلکه به مظاهر لا یتناهی شده است. مثلاً در باب دوازدهم از واحد چهارم می فرمایند: …و همچنین کلّ ظهورات و این ظهور و ظهور مَن یُظْهِرُهُ اللّه از برای ظهور بعد مَن یظهره اللّه خلق شده. و کلّ این ظهورات از برای بعدِ بعدِ مَن یظهره اللّه خلق شده و همچنین الی ما لا نهایه. شمس حقیقت طالع و غارب می گردد, و از برای او بدئی و نهایتی نبوده و نیست.

در باره| اظهار امرخودشان حضرت باب در باب اول از واحد اول بیان فارسی می فرمایند: مخفی نباشد بر ناظرِ این کلمات که خداوندْ خلق قرآن را عود فرمود در روز قیامت به ظهور نفس خود در او. و بعد خلق فرمود خلق کلّ شئ را بِدعاً کأنّ کلَّ شئٍ حنیئذٍ قَد خُلِقَ. [مضمون بخش عربی: همه را از نو آفرید به نحوی که تصوّر می رفت قبلاً اصلاً موجود نبوده اند.]

البته طبق بیانات دیگر حضرت باب این امر اختصاص به ظهور خودشان ندارد. هر ظهور رمزی است از خلق جدید و نو آوری کامل. در باب پانزدهم از واحد سوم می فرمایند: چه بسا نفسی در ظهوری مؤمن و در ظهور دیگر در نار. و چه بسا نفسی که در ظهور قبل در نار و در ظهور بعد در جنّت… اگر کسی در هزار هزار ظهور مؤمن نباشد و در آن ظهور بعد از هزار هزار مؤمن شود کلّ این عوالم او مبدّل به ایمان می گردد, و اگر نعوذ باللّه برعکس برعکس.

همآن طوری که ایمان اشخاص فقط تا یوم ظهور بعد معتبر است و مِن بعد باید از نو تجدید گردد, احکام و اصول دین نیز تغییر می یابند و اعتبارشان را از دست می دهند. آیه| معروف بیان فارسی دلیل این مطلب است (باب ششم از واحد دوّم): إنّ البیانَ میزانٌ مِن عند الله إلی یومِ مَن یُظهره الله. [بیان میزان الهی است تا روز ظهور موعود] یعنی بعد از ظهور مظهر بعدی دیگر بیان فارسی میزان نیست. در تأیید این مطلب نیز می فرمایند (باب شانزدهم از واحد دوم بیان فارسی): و آنچه امروز لذّت متصوّر است در این جنّت است و از جنّت قبل کلّ لذّت قطع شد. در باره| این که اصول و احکام در هر ظهور تغییر می کنند می فرمایند (باب پانزدهم از واحد پنجم بیان فارسی): اصل می رود, چگونه که فرع باقی ماند؟ أنْ یا عبادَ اللّه فإتّقون.

درباره| تغییر احکام در بخش دوم بیشتر شرح داده خواهد شد و اما اینک مختصراً به بعضی از نوآوری ها در اصول و اعتقادات شزیعت بابی اشاره می گردد.

بخش مفصّلی از بیان فارسی اختصاص به تفسیر و تأویل الفاظ و اعتقادات گذشته| اسلامی دارد از قبیل الفاظی در ارتباط با قیامت و آخرت (به خصوص ابواب واحد دوّم) مثل جنت, جهنّم , صراط , میزان و… تعابیری که حضرت باب در این زمینه می فرمایند تعابیر جدیدی است زیرا نه فقط قیامت جسمانی را ردّ می فرمایند بلکه آن را به عنوان رمزی از رموز ظهور بعد می دانند. اگر چه در تاریخ اسلام هم اشخاص معدودی بوده اند که معاد جسمانی را انکار کرده اند و به نحوی دیگر تعبیر نموده اند[۱۴] ولی ظاهراً تعبیر آنها نیز با مقصود تفسیر حضرت باب فرق اساسی دارد. بدین دلیل آن حضرت در باب یازدهم از واحد دوم می فرمایند:  و بعث هیچ نفسی از نفس میّت نمی شود که از قبر ترابی بیرون آید, بلکه بعث کلّ از نفس احیاء آن زمان می گردد. و در باب هفتم از واحد دوم می فرمایند: مراد از یوم قیامت یوم ظهور شجره| حقیقت است. و مشاهده نمی شود که احدی از شیعه یوم قیامت را فهمیده باشد, بلکه همه موهوماً امری را توهّم نموده که عند اللّه حقیقت ندارد.[۱۵]

مورد دیگری که در ارتباط با تجدد و عدم موفقیت در به وجود آوردن  نوآوری دارای اهمیت است وابستگی به روایات و سنن گذشته و استدلال به معجزات و خرافات و غیره است. در این باره حضرت باب استدلال به غیر آیات الهی و نقل روایات و معجزات را منع می فرمایند زیرا اعتقاد به این امور در گذشته سبب احتجاب خلق شده اند. لذا در باب هشتم از واحد ششم می خوانیم: مَن إستدلّ بغیر کتاب اللّه و آیات البیان, و عجز الکلّ عن الإتیان بمثلها, فلا دلیلَ له. و مَن یروی مُعجزهً بغیرها فلا حجّهَ له…[اگر کسی در استدلال به غیر آیات الهی که همه از اتیان به مثل آنها عاجز هستند, سعی کند حقیقت این امر را ثابت کند برهانی برای او نیست. و اگر کسی معجزه ای غیر از آیات الهی روایت کند حجت حساب نمی گردد.]…و اگر کسی به غیر آیات الله احتجاج کند بر حقیّت نقطه| بیان محتجب مانده از اعظم دلیل و ارفع سبیل… و آنچه در قرآن نازل شده دون احتجاج به آن [آیات الهی] نبوده. که اگر کلّ برآن واقف شده بودند امروز امر ایشان سهلتر بود از اقرار به حقّ از شئوناتی که خود روایت می کنند و حجّتی در کتاب اللّه از برای آنها نیست. جالب توجه است که حضرت باب به قدری در این موضوع تأکید می کنند که می فرمایند این باب باید در هر ماه بیانی تلاوت و در مطلب آن تفکر نمود.[۱۶]

آخرین امری که اینجا به آن اشاره می گردد بحث بداء است. این بحث بسیار مطول و ملال آور علمای شیعه را می توان مختصر به این نحو خلاصه نمود که متکلمین شیعه اختیار خدا را مورد بحث قرار دادند و گروهی معتقد بودند که خداوند وقتی امری را مقدّر فرماید و یا پیشگوئی کند دیگر قادر بر تغییر آن نیست. و برخی معتقد بودند که خداوند در هر آن قادر بر هر نوع تصمیم گیری و احیاناً تغییر تصمیم قبلی و بنا بر این دارای اختیاری تامّ است. و گروه دیگری معتقد بودند که بداء فقط در بعضی موارد جائز است و یا فقط در گذشته به کار رفته است, مثلاً در تعیین امام هفتم اسماعیل بن جعفر که چون وی از پدرش زودتر وفات نمود بداء حاصل شد و به جای او موسی بن جعفر نصب گردید. ولی اکثر علما معتقد بودند که بداء دیگر حاصل نمی شود. در این صورت حضرت اعلی در باب سوم از واحد چهارم به نقل و تلخیص و ترجمه| حدیثی می فرمایند: خداوند عبادت کرده نمی شود به هیچ چیز مثل بداء. زیرا که بداء اعتراف به قدرت او است بر مایشاء. اگر نفسی عبادت کند او را به آنچه در امکان فوق او متصوّر نیست همین قدر که اعتراف به بداء نمود این عبادت اعظمتر از آنچه کرده می گردد. نکته| مورد نظر حضرت باب در این مطلب آن است که امر خداوند گاهی می تواند بر خلاف تصوّرات و توقّعات دیرین انسانها واقع شود و این نباید دلیل انکار آن امر گردد. بلکه باید حاضر به پذیرفتن امر الهی بود در هر شرایطی که باشد. و به عبارت دیگر می توان از این مطلب چنین فهمید که بسا امر جدیدی بعید و مغایر حقیقت و رسم و رسوم متداول به نظر آید ولی این مسئله به هیچ وجه دلیل بطلان آن امر نیست.[۱۷]

آنچه از مطالب و آثار نقل شده بر می آید این است که تجدّد در آئین بابی به معنی پیشرفت دائم و ترک نه فقط آداب و رسوم بشری بلکه حتی احکام الهی مربوط به ظهور قبل نیز می باشد. به عبارت دیگر این نوع تجدد را می توان نو آوری کامل نامید. و فرق اساسی با اکثر فرقه ها و گروههای مذهبی اعمّ از اسلامی و مسیحی و غیره در این مطلب است که جنبشهای نامبرده هدف نهائی خود را "بازگشت به اصل دین" می دانند. یعنی فی الواقع قصد نوآوری نیست بلکه بر عکس بازگشت به وضع سابق و دور شدن از هرگونه نوآوری است. در صورتی که مفهوم تجدد در آثار حضرت باب را به این نحو می توان خلاصه نمود که نوآوری توسط مظاهر یا فرستادگان الهی انجام می شود. در هر ظهوری احکام و اصول جدیدی وضع می شود و رسوم و سنن قبلی منسوخ اعلام می گردد. از این رو مؤمنین را از عادت رکود و انجماد فکری بر حذز داشته اند. درپایان این مطلب به بیاناتی از حضرت باب اشاره می شود تا معلوم گردد که طبق دستورات ایشان تا چه حدّ باید مراقب امر جدید و منقطع از رسم و رسوم قدیم بود. به معنای دیگرحاضر به پذیرفتن نو آوری و تجدد حتی در شریعت الهی, بود. در باب دوم از واحد هشتم می خوانیم: کلّ باید در درجه| یقین و بصیرت به حدّی باشند که اگر صد هزار نفس از برای طواف بیت جمع شده باشند و از بلاد خود بیرون آمده از برای یومی که در آن یوم اذنِ طواف داده شده, و همان روز شجره| حقیقت ظاهر شود و بفرماید: " لا تطُوفوا[طواف نکنید]!" اگر کلّ فی الحین عمل کنند درک طواف نموده, و الّا باطل می گردد کلّ اعمال آنها.

احکام جدید در شریعت بیان

حضرت باب درباره| تجدید تعالیم و قوانین الهی در هر ظهور می فرمایند (باب پانزدهم از واحد پنجم بیان فارسی): اصل می رود, چگونه که فرع باقی ماند؟ أنْ یا عبادَ اللّه فإتّقون. احکام حضرت باب در بعضی از زمینه ها شاید شدید و غیر قابل اجراء به نظر بیایند. در اینجا برای درک بهتر مطلب به توضیحی از حضرت ولیّ امر الله در این باب اشاره می گردد که درک مطلب را میسّر می سازد:

«فی الحقیقه این کتاب را در رتبه| اولی باید گنجینه‌ای دانست شامل اوصاف و نعوت حضرت موعود, نه مجموعه‌ای از سنن و احکامی که جهت هدایت مستمرّ نسلهای آتیه تدوین شده باشد ». و در جای دیگر می فرمایند: فهم و درک کامل احکام و حدود شاقّه| نازله از قلم حضرت اعلی فقط از این طریق میسّر است که ماهیّت و مقصد و خواصّ ممتازه| شریعت مبارکش به نحوی که نفس آن حضرت در آثار خویش بیان فرموده‌اند منظور گردد . طبق این بیانات واضحه دور بیان اصولاً یک نهضت دینی و انقلاب اجتماعی بود که مدّتش بالضّروره کوتاه ولی مملوّ از وقایعی مصیبت آمیز و مشحون از اصلاحاتی وسیع النّطاق و بنیان کن بود . موازین شدیده و اعمال قاطعه‌ای را که حضرت نقطه| اولی و اصحاب مجری می داشتند کل برای این بود که بنیاد تقالید حزب شیعه را برانداخته راه را برای ظهور حضرت بهاءاللّه هموار سازد . حضرت اعلی به منظور اثبات استقلال دور جدید و نیز برای آماده ساختن زمینه جهت ظهور قریب الوقوع جمال قدم احکامی بسیار دشوار و شدید نازل فرمودند . اگر چه اغلب این احکام هرگز به مرحله| اجرا در نیامد ولی نفس نزول این احکام دلالت بر استقلال آئین حضرت اعلی داشت و همین کافی بود تا هیجانی عظیم ایجاد نماید و علمای دین را به چنان مخالفتی برانگیزد که بالمآل شهادت حضرتش را سبب گردد.[۱۸]

 پس بنابر این مقصود اصلی در سه مطلب نهفته بوده است که عبارتند از بیان استقلال ظهور خود, آماده ساختن مؤمنین برای ظهور موعود و محدود کردن قدرت روحانیون.[۱۹] البته جهت آماده ساختن جامعه برای تغییر و تحولی گسترده لازم بود نخست قدرت علمای شیعه محدود شود. در دوران قاجار قدرت علمای اصولی به اوج خود رسیده و به یک پایه| اصلی ثروت و قدرت جامعه تبدیل شده بود. آنها از طریق مساجد و نماز جمعه و روضه خوانی و… ارتباطات وسیعی با کلیه| اقشار جامعه داشتند. اغلب آنها تا حدودی با سواد و مطّلع به وضع جامعه در حالی که اکثریت جمعیت از نعمت خواندن و نوشتن محروم بودند و این حکم درباره| برخی از درباریان هم صادق بود. سؤالات فتحعلی شاه قاجار از شیخ احمد احسائی درباره| امور نکاح در آخرت و کیفیت جماع در آن دنیا مبیّن خرافات و طرز تفکّر او است.[۲۰] علما هر فرصتی را جهت فشار به دربار و حکومتهای محلی غنیمت شمرده سعی می نمودند از قدرت آنها بکاهند تا به قدرت خود مشروعیت بیشتری بخشند. از نظر تاریخ معلوم است که در جنگ دوّم ایران و روس نه عبّاس میرزا و دولت ایران و نه دولت روس تمایل به جنگ جدیدی داشتد. ولی با فشار روحانیون و فتوای مشهور سیّد محمّد اصفهانی معروف به "مجاهد" دولت ایران مجدّداً وارد جنگ با روسیه شد و نتیجه| آن شکست وحشتناک ایران و عقد قرارداد ترکمن چای و از دست رفتن مناطق قفقاز و پرداخت غرامت سنگینی از طرف ایران شد.

طبعاً روحانیون در هرگونه تغییر و تحوّلی که در ساختار جامعه پدیدار  می کردید خطری برای مقام خود می دیدند و با آن با قدرت هرچه بیشتر مخالفت می کردند. مثلاً ایجاد مدارس جهت توسعه| علوم جامعه و اصلاح حکومت و اقتصاد را برای خود خطری عظیم می پنداشتند. زیرا تا زمانی که اکثریت مردم بی سواد بودند می توانستند آنها را به عنوان "مقلّد" به میل خود تحریک کرده جهت اهداف خویش مورد استفاده قرار دهند. دلیل عدم موفّقیت متجدّدین و اصلاح طلبان ایران در این راز نهفته بود که یا نتوانستند و یا نمی خواستند از قید و بند علما آزاد شوند.[۲۱] اکثر این اشخاص نهایتاً چه از اجبار و چه از اختیار همیشه خود را پایبند اعتقادات "شیعه صفوی" می دانستند و تا امروز نتوانستند از آن چارچوب بیرون آیند تا مجدّانه گامی در راه تجدّد بردارند.. البته رمز تجدد جامعه| ایران در ظهور حضرت باب نهفته بود. حضرت بهاءالله در کلمات فردوسیه می فرمایند: اگر این حجبات حائل نمی شد ایران در دو سنه أو أزید به بیان مسخّر می گشت و مقام دولت و ملّت هر دو مرتفع می شد…و بعد از اصلاح ایران نفحات کلمه در سایر ممالک متضوّع می گشت.[۲۲]

البته چنانچه اشاره شد قدرت دولت در آن زمان بسی ضعیف بود و نه فقط با علما بلکه با قبیله های گوناگون و انقلابهای محلی و … طرف بود. حکومت مرکزی دارای قدرتی برای اداره مملکت نبود. اما با اجرای بعضی از احکام بابی مقام دولت مرتفع می گشت و امر به اطاعت از حکومت و عدم دخالت در مسائل سیاسی منجر به کاهش نفوذ روحانیون و نهایتاً اعتبار حکومت مرکزی می گردید. مسئله| دیگر که آیا ملّت از پذیرفتن بعضی از احکام بابی سود می برد در طی عرایض بعدی روشن خواهد شد.

مسلماً یکی از این حجبات که حضرت بهاءالله ذکر فرمودند اعمال ناشایسته| برخی از بابیان بود. ولی حجاب دیگر علمای عصر بوده اند که با مخالفت شدید آنها با ظهور حضرت باب مانع رشد آن شدند.[۲۳] در تأیید این مطلب می توان به بیانات زیر از حضرت باب اشاره نمود. در باب یازدهم از واحد هفتم بیان فارسی می خوانیم: در نزد هر ظهوری اهل آن ظهور به علمای آن ظهور محتجب می شوند.

و درباره| علما نیز می فرمایند (باب اول از واحد دوم): و اگر به احتجابِ خود راضی می بودند و ظلم بر نفسی نمی کردند و حکم به غیر آنچه در قرآن نازل شده بود نمی کردند, خود را به نار انداخته بودند. و حال خود را و اشخاصی که ایشان را علمای اسلام دانسته, بلکه هر کس از ظهور اللّه محتجب گشته و می شود, عذاب آنها از برای ایشان است. و در باب سوم از واحد دوم می فرمایند: ویل از برای ایشان اگر در وقت ظهور محتجب شوند از کسی که ایشان را حجّت کرده به مثل آن که علمای امروز به قول یکی از ائمه – علیهم السلام – که فرموده: "أنظروا إلی مَن رَوی حدیثَنا" خود را از قِبَل امام حَکَم می دانند, و اسمائی که لایق نیست ایشان را به خود نسبت می دهند. و اگر صادق می بودند در قولْ از کسی که به قولِ او اثبات ولایت و نبوّت می شود محتجب نمی ماندند. بلکه چون ملاحظه کردند ظهور حقّ منافی با مقام ایشان هست به نسبتی که خود را منتسب نموده و حکم نموده اند فتوی هم علی اللّه داده.

در این بیانات حضرت باب سه نکته را در انتقاد از علما ذکر می فرمایند. اولاً آن که نه فقط خود با مظهر الهی مخالفت کرده بلکه به مسئولیت و ادعای خویش یعنی "هدایت عوام" عمل نکرده دیگران را هم گمراه کرده اند. ثانیاً اشاره به عدم مشروعیت مقام و القابی می فرمایند که علما به خود نسبت می دهند. و بالاخره می فرمایند که علما برای منافع خویش یعنی حفظ قدرت و القاب نامبرده حتی حاضر به محاربه با خود خدا هم می شوند. یعنی علما را سبب گمراهی و عدم ترقّی جامعه می دانند. پس در مرحله| اول برای نوآوری می بایست قدرت اجتماعی و سیاسی روحانیون که سدّی در راه تجدد بودند محدود می گشت.

اصولاً حضرت باب با طرز تفکری روبرو بوده اند, که بعضی ها آن را "تشیّع صفوی" نامیده اند, زیرا آن تفکرات در زمان علمائی از قبیل محمد باقر مجلسی که در دوران صفویه می زیسته به اوج رسیده اند. در آن زمان دین مبین اسلام را به ترکیبی از خرافات و آداب و رسوم عجیب و غریب و غیر قابل اجرا یا به عبارت دیگر به تنی عاری از روح و ساختاری منجمد و راکد تبدیل کرده اند. طبق این تفکّر در شریعت اسلام برای همه جنبه های زندگی عمومی و خصوصیِ اشخاصْ احکامی دقیق موجود است و دیگر به اخلاق و نیات و خرد چندان اهمیت داده نمی شود. به عبارت روح الله خمینی, پیغمبر اسلام «برای رفتن مستراح و خلوت کردن با زن و شیردادن یک طفل, چندین حکم خدائی و فرمان آسمانی آورده. و برای هیچ چیز کوچک و بزرگ نیست مگر این که تکلیف معیّن کرده…»[۲۴]

حال نگاهی مختصر به بعضی از قوانین و تعالیم حضرت باب می نمائیم تا علّت مخالفت شدید علما با آن روشن گردد.

۱- نیابت امام

قدرت علمای شیعه بر اساس تفکّر نیابت عامّه است که در طی چند قرن تاریخ آن مذهب تدریجاً به وجود آمده و قوام پیدا کرده است. به طور خلاصه می توان گفت که چون امام دوازدهم به نظر آنها در غیبت کبری به سر می برد اکثر علما به این نتیجه رسیده اند که جانشینی برای او باید تعیین شود و بنابر این چه بهتر که خود آنها ادعای نیابت نمایند. یعنی قائل به آن باشند که در زمان غیبت امام مسؤلیتهائی برای اداره| امّت بر عهده| علما گذاشته شده است.[۲۵] شیخ احمد احسائی ادّعا داشته که در عالم رؤیا با ائمّه ارتباط بر قرار می کند و جواب هر مسئله ای را از آن منبع در می یابند. با این ادّعا فی الواقع شیخ صدمه| شدیدی به پایه| قدرت علمای اصولی می زد, زیرا نهایت کلامش آن بود که جمیع مؤمنین باید با خود امام و یا نایب آن تماس بر قرار کنند, که با عبارات از قبیل "رکن رابع" و "حرف رابع" از آن یاد می شد.[۲۶] بدین معنی دیگر احتیاجی به وساطت علما احساس نمی شود. با احتمال زیاد علت اصلی مخالفت علما با وی این ادعای او بود و نه بحثهای پیچیده| لا یُسْمِن درباره| عالم "هورقلیا" و لطافت اجسام در معراج و غیره. حضرت باب از همان شب اوّلِ اظهار امرشان ادّعای نیابت امام غائب را داشتند.[۲۷] و با این عبارات به نحو صریحتر و گسترده تر از شیخ احمد اصل مشروعیت علما را زیر سؤال می بردند. زیرا نه فقط در زمان وجود نایب خاصّ دیگر نایبان عام چندان اعتباری ندارند. بلکه بشارت قرب ظهور مهدی را نیز دادند که دیگر کاملاً هرگونه نیابت را غیر ضروری می نمود. البته ناگفته نماند که با سلب مقام نیابت نه فقط مقام و قدرت اجتماعی علما در خطر بود بلکه امکانات مادّی یشان نیز محدود می گردید. زیرا یکی از مسؤلیتهای نیابت را پذیرفتن خُمس و زکات معرفی کرده بودند. بدین ترتیب با نفس ادعای حضرت باب کلّ ساختار قدرت علمای شیعه زیر سؤال برده شد.

۲- مطلب دیگری که حضرت باب در این ارتباط در آثار اوّلیه| خودشان مطرح می فرمایند اختلافات بین علما و عدم اتّحاد بین امّت اسلام است. آنچه امروزه نزد علما موجود است نمی تواند اتحاد مسلمین را به وجود آورد تا چه رسد به وحدت همه نوع بشر. این مسئله را طبق گفته| ایشان فقط با یک میزان کلی می توان حل نمود و آن میزان ظهور خود حضرت باب است.[۲۸] 

۳- مطلبی که بحث مفصلی را می طلبد ولی اینجا فقط به اشاره می توان مطرح کرد, جهاد است. در نخستین آثار حضرت باب مثل قیوم الأسماء و کتاب الروح و در توقیعات دیگر حضرت باب می فرمایند که اجازه| جهاد ("إذن") به مؤمنین داده شده است.[۲۹] باید در نظر گرفت که طبق عقاید شیعه فقط امام حقّ اعلام جهاد دارد و خیلی به ندرت در تاریخ تشیع دیده می شود که کسی از علما این ادعا را کرده باشد. مثلاً کریم خان کرمانی در رساله| رد باب خسران مئآب می نویسد: "در زمان غیبت کبری به اجماع علما, جهادی نیست. و هیچ عالمی را جایز نیست که شمشیر بکشد و جهادی کند و قشونی جمع کند. مگر در رکاب ظفر انتساب پادشاه اسلام پناه دفاع از حوزه| اسلام کنند و نصرت مذهب نمایند و دفع شرّ ملل خارجه از ثغور مسلمین نمایند. و این جهاد نیست بلکه دفاع است. این هم یک دلیل کفر او است."[۳۰] حضرت باب بارها می فرمایند که "یوم الإذن" فرا رسیده است و امر به جهاد می فرمایند و در این باره آیاتی از قرآن نقل می فرمایند که مربوط به جهاد می باشند. البته حضرت باب قصد جنگ نداشتند, چنانچه از قضیه عدم حضور در کربلا و توقیعات نازله بعد از آن معلوم می گردد.[۳۱] ولی با نفس اعلام این حکم لطمه دیگری به قدرت علما زدند و به نحو ایماء اشاره به فرا رسیدن یوم ظهور نوید دادند.

۴- در اکثر آثار حضرت باب اشاره به این مطلب می شود که علما را به مباهله دعوت می فرمایند تا حقانیت ظهور ایشان ثابت گردد. منظور حضرت باب از مباهله نزول آیات الهی است. نوشتجات علما را که خیلی به آنها افتخار می کنند, مورد انتقاد قرار می دهند و می فرمایند که با همه| کسب علم و تفقّه آثارشان نزد آثار آن حضرت اعتباری ندارند. و حال آن که کلّ می بینند و می دانند که کلّ علما بعد از ملاحظه| کتب و تفکّرها به چه مشقّت ها یک خطبه انشاء می کنند . و آخرالأمر بعد از آن که در مقابل این خطبات عظیمه می گذاری به مثل صبیان "په په" می گوید. خداوند حکم کند ما بین کلّ به حقّ.[۳۲] نحوه مباهله از طرف حضرت باب نیز چالشی بزرگ برای علما بود زیرا بخش دیگری از مشروعیتشان که بر اساس اعلمیتشان بود بدین ترتیب زیر سؤال برده می شد.

مطالبی که تا به حال ذکر شده به طور کلی چالشهائی بودند نسبت به مشروعیت قدرت علما. ولی از این گذشته حضرت باب با نزول برخی از احکامشان در همآن آثار اوّلیه خود به مشروعیت مقام و قدرت علما حمله نموده و فی الواقع اهمّ وسائل قدرتشان را از دستشان گرفته اند. من جمله حکم اجتهاد را که طبق دستورات قیوم الأسماء باید با آثار آن حضرت تطابق کامل داشته باشد و اگر نه از اعتبار فارق است: و إنّ اللهَ قد حرّم علیکم مِن غیر العلمِ الخالص مِن هذا الکتاب حُکماً علی غیر الحقّ و إجتهاداً.[۳۳] [خداوند بر شما منع کرده که بدون علم خالصِ این کتاب حکمی را بر علیه حقّ صادر کنید و یا اجتهاد نمائید.]