فوزیه دختری که به دست برادرش خفه شد 

فریبا داودی مهاجر

قندیل بلوچ، چهره معروف شبکه‌های اجتماعی پاکستان به دست ‘برادرش’ کشته شد. به گفته پلیس این اتفاق در ایالت پنجاب رخ داده است و”قتلی ناموسی” بوده است. فوزیه که نام اصلی قندیل است به دست برادرش خفه شد . نام قاتل “وسیم” است که پس از دستگیری گفت : او آبروی خانواده ما را برده بود . این حادثه در جمعه شب (۱۵ ژوئیه/۲۵ تیر) پس از یک مشاجره لفظی بین او و برادرش رخ داد. قندیل ۲۶ ساله بودو عکس هایی از خودش با مفتی عبدالقوی ، مفتی بزرگ پاکستان را منتشر کرد در حالیکه در ماه رمضان جناب مفتی نوشیدنی می نوشید .

شاید اگر فوزیه عکس های این مفتی معروف پاکستانی که در میان محافظه کاران روحانی اسم و رسمی داشت را این چنین منتشر نمی کرد حالا زنده بود چرا که این دختر سال ها مشغول حرفه مدلینگ بود واظهارات و عکس ها و تصاویرش آشکار بر روی شبکه‌های اجتماعی منتشر می شد .همین عکس ها نام وی را در کشور برسر زبانها انداخته بود. ولی به محض افشاگری این دخترازمفتی معروف پاکستانی، برادرش با او درگیر شد و او را خفه کرد.

پیش از این فوزیه از جامعه مردسالارانه پاکستان به شدت انتقاد می‌کرد و درمصاحبه اخیر، خود را یکی از نمونه‌های قدرت زنان خوانده بود. فوزیه مرتب با تهدیدهای امنیتی روبرو می شد ولی مقامات دولت پاکستان به تقاضاهای حفاظت امنیتی خانم بلوچ، ترتیب اثری نداده بودند. وی همین سه هفته پیش در این مورد از مقامات وزارت کشور و تعدای دیگری از مقامات ارشد کشور، تقاضای مشابهی کرده ، که با بی تفاوتی مجدد روبرو شده بود. بسیاری به ویژه جوانان از اظهارات فوزیه حمایت می‌ کردند ولی به هر حال فوزیه به دلیل نظراتش کشته شد و اینک در میان ما نیست.

اگر چه قتل های ناموسی در پاکستان غیر عادی نیست اما از ماه فوریه ایالت پنجاب قانونی را تصویب کرد که بر اساس آن هرگونه خشونت علیه زنان، جرم محسوب خواهد شد. بر اساس گزارش کمیسیون مستقل حقوق بشر پاکستان، سال گذشته میلادی حدود ۱۱۰۰ زن به دلیل آنچه بی‌حرمتی به خانواده‌هایشان خوانده شده، به دست بستگانشان کشته شده‌اند.

قتل های ناموسی پدیده ای نیست که فقط در پاکستان و یا افغانستان اتفاق بیافتدودرایران هم ما با چنین قتل هایی به دلیل ناموس و شرف و آبرو روبرو هستیم. قتل های که قاتلان مجازات نمی شوند و با تکیه بر قوانین ازمجازات فرار ، تا چرخه چنین قتل هایی همچنان کما فی السابق بچرخد و دختران بیشتری قربانی ناموس پرستی پدر و برادر و پسرواقوام نزدیک خود شوند .

قتل ناموسی یا قتل خانوادگی

 در سال ۱۳۹۴ برای نخستین بار در تحلیل های پلیس قتل های ناموسی از قتل های خانوادگی تفکیک شد واین در حالی است که هنوز آمارهای جنایی در ایران شفاف اعلام نمی شود و به درستی مشخص نیست چه تعداد قتل در کشور رخ داده و چه تعداد از آن عنوان ناموسی به خود می گیرد. از ابتدای سال ۱۳۹۴ تا پایان آن می توان حدود۹۴ عنوان خبری یافت که در آن زنی به قتل رسیده است اما به سادگی نمی توان گفت چه تعدادازاین قتل هاناموسی بوده اند. بخشی از این ابهام مربوط به فقدان اطلاع رسانی پلیس و قوه قضاییه در این زمینه است اما بخش دیگری از ابهام متوجه علل و انگیزه و همین طور مفهوم «قتل ناموسی» است. این در حالی است که به گفته سرهنگ «هادی مصطفایی» معاون جنایی پلیس آگاهی وقت کشور، نرخ وقوع قتل درسال ۹۲ در کشور به عدد ۲٫۵ نفر در ۱۰۰ هزار نفر رسید هر چند که آمارهای ارائه شده هیچکدام قابل استناد نیست ولی به هرحال به شکل تقریبی می تواند مفید باشد .

ناموس و غیرت چیست؟

«ناموس» در فرهنگ فارسی معین «آبرو، نیک نامی» و «عصمت ، شرف» تعریف شده است. اما فارغ از معنای لغوی، «ناموس» ارزشی فرهنگی در جوامع مردسالار شناخته می شود.در مفاهیم حقوق بشر نیز این اصطلاح به جوامع مردسالاری که درباره جنسیت و رفتارها و روابط درون خانواده غیرت دارند، نسبت داده می شود که حفاظت از ناموس افتخار به شمار می‌آید. «غیرت» نیز به معنای رشک و حسد مردانه و سرشار از صفات آن است و به معنای محافظت از عصمت و آبرو و ناموس ونگهداری عزت و شرف نیز معنی می شود.۱

با این وصف می توانیم به وضوح ردپای غیرت را در قتل های خانوادگی اعم از همسرکشی و قتل های ناموسی ببینیم. اما قتل های ناموسی با قتل های خانوادگی از نوع همسرکشی مشابهت و تفاوت هایی دارد. عموما در هر دو رد پای «سوءظن» و «رابطه» و شک برجسته است

این سوءظن رنگ غیرت و حفاظت از ناموس به خود می گیرد و اینجاست که برای حفاظت از «آبرو» و «شرف» مردها دست به خشونت می برند.  وقتی مردان همسران خود را می کشند شاهد همسرکشی و قتل ناموسی هستیم و وقتی برادران و پدر خانواده دختران را به قتل می رسانند همان جنایتی است که بیشتر به قتل های ناموسی تعبیر می شود.

در بررسی سه خبرگزاری «خبرآنلاین»، «ایسنا» و «مهر» نیز با جستجو «ناموس»، «قتل ناموسی» و «جنایت ناموسی»  از مجموع اخبار مربوط به قتل که شامل ۹۴ عنوان خبری می شد ۲۴ خبر با محورهای قتل در پی رابطه نامشروع، قتل درپی سوءظن، قتل خواهر توسط برادر یا برادر ناتنی از بقیه اخبار تفکیک شد.یعنی می توان تخمین زد که در سال ۱۳۹۴ دستکم یک هزار و ۹۶۲ قتل رقم خورده است. و بر همین اساس اگر حدود ۸٫۱۸ درصد از قتل ها ناموسی بوده باشد یعنی باید انتظار داشته باشیم که در سال ۱۳۹۴ حدود ۳۷ نفر براثر مسائل ناموسی به قتل رسیده باشند.۲

در یک ماجرا که به شیوع شایعه ای در بندرعباس مبنی بر وقوع سرقت مسلحانه منجر شد یک مسئله ناموسی به تیراندازی در این شهر تبدیل شد. بیستم دیماه، حوالی ساعت ۱۱ ظهر در خیابان مصطفی خمینی بندرعباس ٬ مردی با شلیک گلوله سرنشینان خودروی پژو ۲۰۶ را هدف قرار داد. در این حادثه یکی از سرنشینان که زن بود٬ مجروح شد و راننده پژو ۲۰۶ به همراه خودرو متواری می شود. تحقیقات میدانی پلیس در حوزه کلانتری شماره ۱۰ بندرعباس مشخص کرد ضارب٬ شوهر فرد مجروح بوده است و اعتراف کرده است که این موضوع ناشی از مسئله ناموسی بوده است.

در زیر تعدادی از قتل هایی که ناموسی بوده است را می بینید

در اول فروردین ۱۳۹۴ به نقل از خبرگزاری مهر مرد متاهلی که با دختری در وایبر دوست شده بود برای این که  لو نرود او را در تهران به قتل رساند . آخر فروردین همان سال به گزارش خبر آن لاین در استان گلستان مردی که رابطه پنهانی با زنی به نام مینا داشت پس از آنکه آن زن زخمی شد از ترس افشا شدن رازش به جای اینکه او را به بیمارستان برساند سرش را برید.

در ۲۶ اردیبهشت در شهر خواف خراسان رضوی مردی، مرد دیگررا با تصور اینکه پیش از ازدواج با همسرش در ارتباط بودبا شلیک سه گلوله به قتل رساند .

خبرگزاری مهر در اول خرداد خبر از پیدا شدن جسد سوخته دختر جوانی داد که دو برادرش او را به قتل رسانده و آتش زده بود و خبرگزاری مهر در ۱۶ خرداد گزارشی منتشر کرد که در بلوار امامیه مشهد لا به لای شمشادها جسدی کشف شد که هنوز خبری از دستگیری عامل یا عاملان این جنایت وجود ندارد.

دامادی در ۲۳ خرداد آمل پدر همسرش را به دلیل شک به قتل رساند و ۲ تیر در شهرستان سبزوار مردی با جناق خود را به دلیل شک و بد بینی نسبت به همسرش به قتل رساند .

۲۵ تیر به گزارش خبرگزاری مهر مرد ۶۶ ساله یه سبب اصرار همسرش به طلاق با او درگیر شد و به دلیل شک او را به قتل رساند

اما ۳۰ مرداد سوظن های مداوم مرد باعث شد همسرش را با ضربه دسته کلنگ و چاقو به قتل برساند و ۳۰ شهریود مرد جوانی به خاطر بدبینی به نامزدش او را به قتل رساند . ۳۰ مهر مردی دیگر با روسری همسرش را خفه کرد.

این اخبار گوشه ای از قتل های ناموسی است که ما در این جا نقل کردیم . قتل هایی که هر روز به یک شکل وروایت ادامه دارد .

قتل های ناموسی از موارد نقض حقوق بشر و خشونت علیه زنان است و ریشه اش در قانون و فرهنگ و هنجارهای اجتماعی است که در تبلیغات مستقیم و غیر مستقیم ترویج می شود . ساختار سنتی که هیچ انعطاف و بخششی وجود ندارد و ناموس از همه چیز مهمتر است . آن هم برای مردانی که همه قدرت را در دست خودشان دارند و زن ها زیر سلطه آن ها زندگی و مایملک آن ها محسوب می شوند . شرایطی که زنان استقلال مالی ندارند و عناصری وابسته تلقی می شوند . این یعنی مرد سالاری و نابرابری بین زن و مرد و جوامعی که قتل های ناموسی در آن اتفاق می افتد و آب از آب تکان نمی خورد .

جوامعی که زنان به دلیل ازدواج اجباری یا فامیلی ، داشتن رابطه عاطفی ، شک و سوظن و یا ازدواج بدون رضایت فامیل زنان را برای حفظ آبرو و شرف می کشند و ماده ۶۳۰ تحت عنوان “قتل در فراش “و ۲۲۰ معروف به” فرزندکشی “که کاملا مغایر با حقوق بشر است  باعث تجری مرتکبین به چنین قتل های ناموسی می شود. ۳

بهمن کشاورز وکیل پایه یک دادگستری درباره این مواد قانونی می‌گوید: «در حال حاضر در کشور ما قوانین اجرایی خانواده راه ارتکاب این قتل‌ها را باز گذاشته است؛ به‌طوری که اگر پدری دختر خود را به هر دلیلی به قتل برساند مجازات نمی‌شود. بنابراین افزایش ارتکاب این نوع قتل‌ها در کشور دیده می‌شود که به دلیل خلأ‌های قانونی است.»۴

نقش ما و قتل های ناموسی 

ما سکوت می کنیم در حالیکه مقابله با قتل های ناموسی نیاز به کارزار عموی دارد . قتل فوزیه در پاکستان و دهها زنی که در سراسر جهان به دست یکی از اقوام خود کشته می شوند در سکوت انسان ها و هم وطنان  این زنان شکل می گیرد. مرد میانسال همسر سابق خود را با ضربات متعدد چاقو به قتل رساند. پسرجوانی که خواهرش رابه دلیل ارتباط بادخترخاله اش باشلیک ۴ گلوله به قتل رساند. مرد میانسالی که قصد تنبیه دختر تازه عروسش را داشت با ضربات دسته بیل او را به قتل رساند و روایت هایی دیگر از قتل های ناموسی که در سکوت ما انسان ها شکل می گیرد.

فرهنگی که نه تنها سکوت می کند بلکه قضاوت میکند . به شایعه دامن می زند و نماد آبرو را هر روز پر رنگ تر از پیش می نماید و گاهی زنان و مادران نیز در هزار توی این سنت ها به گسترش این فرهنگ دامن می زنند و یا حتی تشویق می کنند .

فرهنگ شایعه و شایعه پراکنی خشونت و رفتارهای غیر منطقی را گسترش می دهد و متاسفانه شیشه ای که شکست دیگر بهم نمی چسبد و چه بسیار دخترانی مانند فوزیه که زیر شلاق سوظن و تهمت به هلاکت می رسند و پس از چندی فراموش می شوند .