مسالۀ نزول ایات الهی در ظهور تازه به زبان عربی ۱

کامبیز سیّدین 

آثار حضرت بهاءالله به عربی و فارسی نازل شده است. آثار فارسی و عربی بهاءالله از لحاظ سبک و تازگی ادبی، گوناگونی ترکیبهایی چون نثرفارسی، نثر مسجع در عربی و فارسی، فارسی سره، شعر عربی، شعر مثنوی فارسی، سبک نثر علمی، بی نظیر و شاهکار است. از لحاظ حجم ایات نازل شده در دین بهائی را بیش از یک صد جلد دانسته اند. از میان نویسندگان فارسی و عربی فقط ابن عربی را می توان گفت که بنا بر روایت بیش از ۱۲۰ جلد کتاب نوشته باشد. ولی مقایسه بین یک نفر عالم دینی (مثل مجلسی) یا عرفانی (مثل این عربی) کاملا خطاست. یک آخوند یا عارف رزق روزانه اش را از راه حرفه ای و از طریق نوشتن و کتابت کسب می کند و با استفاده از نوشتن شهرتی فراهم می کند و بر اعتبار علمی خود می افزاید و با جذب شاگردان بیشتر، بر اعتبار علمی و دامنۀ قدرت خود می افزاید. ولی در مورد پیامبران چنین اصلی مطرح نیست. هدف پیامبر کسب شهرت و مقام نیست. با وجود قلم و کتابت در عصر حضرت مسیح و حضرت محمد از این دو آثار چندانی باقی نمانده است. از مسیح چند صفحه بیان که در دهه های بعد نوشته شده و از حضرت محمد یک کتاب (قرآن) که در طی بیست و سه سال وحی نازل شده و از لحاظ حجم با یکی از اثار بهاءالله برابری می کند که در کمتر از دو روز نازل شده است!

 

 

 

در ضمن از لحاظ مقایسه سبک ادبی مقایسه آثار نازله در اسلام و آثار نازل شده در ظهور بهائی مقایسه ای نادرست است. قرآن از لحاظ ادبی طیف ساده ای دارد. سبک ادبی قرآن سجع است و سجع در ادبیات جاهلیه سبکی اشنا و جا افتاده بوده. ولی قرآن در سبک شعر مقفا که عرب در آن تبحر و مهارت خاصی داشته وارد نمی شود. مثلا از زهیر ابن ابی سلمی شعری را نمونه می آورم که از معلّقات است یعنی اشعاری که بر دیوار کعبه نصب می کرده اند.

و کاین تری من صامت لک معجب

زیادته او نقصه فی التکلم

لسان الفتی نصف و نصف فواده

فلم یبق الّا صوره اللحم و الدم  

چند نمونه از آثار گوناگون حضرت بهاءالله را برای نشان دادن تنوع سبک در ظهور تازه به عنوان نمونه می آورم:

ای حسین مظلوم می فرماید قول عمل می خواهد. قول بلاعمل کنحل بلا عسل و کشجر بلا ثمر.(اقتدارات ۱۱۱)

و عن نظرتی موسی البقاء تصعّقت

و من لمعتی طور الجبال تدکّت (آثار قلم اعلی ۳ ص ۲۰۴)

عشق در هر آنی عالمی بسوزد و در هر دیار که علم برافرازد ویران سازد. در مملکتش هستی را وجودی نه و در سلطنتش عاقلان را مقرّی نه. نهنگ عشق ادیب عقل را ببلعد و لبیب دانش بشکرد. هفت دریا بیاشامد و عطش قلبش نیفسرد و هل من مزید گوید. از خویش بیگانه شود و از هر چه در عالم است کناره گیرد. (هفت وادی)

ای بندۀ یزدان! روز کردار آمد، وقت گفتار نیست. پیک پروردگار آشکار، هنگام انتظار نه. چشم جان بگشا، تا روی دوست بینی. گوش هوش فرادار، تا زمزمۀ سروش ایزدی بشنوی. (دریای دانش ۶۰)

ساعد شه مسکنت ای باز جان

سوی مقصد آی اینجا رایگان

پس تو هم ای نوح فلک تن شکن

خویش را در بحر نورانی فکن

غرق کن این نفس و حفظ خود مخواه

تا برون آری سر از جیب اله

حفظ خواه از شاه و از کشتی مخواه

تا در آئی در پناه حفظ شاه

هم تو ای موسی بطور جان بیا

بگذر از نعل و ردا عریان بیا

(مثنوی بهاأالله)

این چند نمونه از بین دهها هزار مانند آن را برای نشان دادن تنوع ادبی و گوناگونی نزول ایات در ظهور تازه پروردگار آوردم.

آشکار است که هر پیامبری به زبان مردم مخاطب زمان خود سخن می گوید. زبان علمی عصر بهاءالله عربی بود و عربی می رفت که آهسته آهسته فضائی برای فارسی باز کند. بنابراین زبان وحی در دین بهائی فارسی و عربی است. بهاءالله زبان فارسی را با نزول آثار الهی به فارسی و به خصوص فارسی سره و غیر عربی متحول کرد. گفتنی است که برخی از صاحبنظران چون دلارام مشهوری بهاءالله را پدر شعر نو فارسی معرفی کرده اند.

امروزه به برکت ترجمۀ های بی نظیر ولی امرالله شوقی افندی آیات برگردانده شده به زبان انگلیسی نیز اعتبار و ارزش زبان نزولی را پیدا کرده است. این از مشخصات دینی جهانی است که آیاتش و آثارش در دسترس تمام مردم جهان قرار بگیرد. و آثار بهاءالله امروزه به بیشتر زبانهای زنده جهان ترجمه شده و از نظر کثرت و تنوع خوانندگان بومی که آیات ادیان را به زبان بومی می خوانند بیشترین طیف خواننده را دارد.